Hiện nay, các chính sách thương mại gây tranh cãi của chính quyền Trump, nợ công gia tăng, và áp lực tái cấp vốn đang đe dọa vị thế của USD như tiền tệ dự trữ toàn cầu. Bài viết này phân tích nguyên nhân, hệ quả, và triển vọng của xu hướng này, đồng thời đánh giá tiềm năng của các tiền tệ thay thế.
1. Vị Thế Lịch Sử Và Sự Suy Giảm Đồng Usd
Đồng USD đã thống trị tài chính toàn cầu kể từ thỏa thuận Bretton Woods sau Thế chiến II, hiện chiếm khoảng 58% dự trữ ngoại hối và 90% giao dịch toàn cầu, theo dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Sự ổn định này dựa trên ba trụ cột:
- Thị trường trái phiếu 27 nghìn tỷ USD
- Cam kết của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) về lạm phát thấp,
- Môi trường quản trị ổn định của Mỹ
Tuy nhiên, thị phần dự trữ của USD đã giảm từ 70% xuống 58% trong những năm gần đây, phản ánh xu hướng đa dạng hóa của các ngân hàng trung ương và sự nổi lên của các đồng tiền khác, đặc biệt là đồng euro.
Đồng Usd Mất Dần Vẻ Hấp Dẫn Trú Ẩn An Toàn
USD từ lâu được xem là tài sản trú ẩn an toàn, cùng với yên Nhật (JPY) và franc Thụy Sĩ (CHF). Tuy nhiên, chỉ số USD giảm 4% trong năm 2025, đánh dấu khởi đầu tệ nhất kể từ 2016. Cả USD và chỉ số S&P 500 đều sụt giảm đồng thời, cho thấy USD không còn thu hút dòng vốn trú ẩn an toàn.
2. Nguyên Nhân Suy Yếu Vị Thế Của Usd
Chính Sách Thương Mại Gây Bất Ổn
Chính quyền Trump đã áp thuế quan 104% lên hàng hóa Trung Quốc và thuế lên 60 quốc gia khác từ đầu tháng 4/2025, dẫn đến phản ứng trả đũa từ Trung Quốc với thuế 84% lên hàng Mỹ.
Các chính sách này gây rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu, làm gia tăng nguy cơ suy thoái tại Mỹ. Nhà đầu tư tỷ phú Ray Dalio cảnh báo rằng thuế quan có thể đẩy Mỹ vào suy thoái, trong khi Goldman Sachs dự báo xác suất suy thoái trong năm tới lên đến 45%.
Nợ Công Và Áp Lực Tái Cấp Vốn
Năm 2025, Mỹ phải tái cấp vốn 7 nghìn tỷ USD nợ liên bang, do trái phiếu đáo hạn và thâm hụt ngân sách vượt 6% GDP năm 2024. Với lãi suất bình quân gia quyền tăng lên 3,2% – cao nhất trong 15 năm – chi phí lãi vay có thể tăng hàng trăm tỷ USD mỗi năm. Điều này làm giảm niềm tin vào khả năng tài chính của Mỹ, đặc biệt khi lợi suất trái phiếu kho bạc tăng nhưng USD vẫn mất giá.
3. Hệ Quả Lên Thị Trường Tài Chính Toàn Cầu
Phản ứng của thị trường phản ánh sự bất an:
-
Nhà đầu tư nước ngoài bán 6,5 tỷ USD cổ phiếu Mỹ trong 5 phiên kết thúc ngày 10/4/2025, theo BofA Global Research.
-
Dòng vốn chảy vào trái phiếu kho bạc đạt 18,8 tỷ USD, nhưng các quỹ cổ phiếu chủ động và trái phiếu lợi suất cao bị rút lần lượt 21,3 tỷ USD và 15,9 tỷ USD.
-
Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 2/2025, phản ánh chi phí vay của chính phủ tăng.
Nếu bất ổn kéo dài, Fed có thể phải mua khẩn cấp trái phiếu kho bạc để ổn định thị trường, nhưng điều này có nguy cơ bị coi là tiền tệ hóa nợ, làm gia tăng lạm phát và giảm uy tín của Fed.
Vai Trò Của Fed Trong Việc Ổn Định Usd
Fed đối mặt với áp lực lớn từ Trump, người thúc đẩy cắt giảm lãi suất và có thể đề cử chủ tịch Fed mới vào 2026. Fed phải cân bằng giữa ổn định thị trường và tránh lạm phát. Việc hỗ trợ các ngân hàng trung ương nước ngoài vay USD trong khủng hoảng cũng có thể gặp trở ngại nếu Trump phản đối. Quyết định của Fed sẽ quyết định mức độ suy giảm vị thế của USD.
4. Tiềm Năng Của Các Tiền Tệ Dự Trữ Thay Thế
4.1. Đồng Euro (Eur)
Đồng euro chiếm 20% dự trữ ngoại hối, là lựa chọn thay thế chính cho USD. Sự mở rộng thương mại khu vực euro và xu hướng đa dạng hóa dự trữ hỗ trợ đồng euro, nhưng cuộc khủng hoảng nợ châu Âu (2009-2014) từng khiến tỷ lệ dự trữ giảm xuống 19%. Hạn chế chính là thiếu tài sản an toàn và thị trường trái phiếu thống nhất tại khu vực euro.
4.2. Yên Nhật (Jpy) Và Franc Thụy Sĩ (Chf)
JPY và CHF là các tiền tệ trú ẩn an toàn, với JPY được định giá thấp theo ngang giá sức mua (PPP). Sự ổn định của Nhật Bản và Thụy Sĩ thu hút nhà đầu tư trong khủng hoảng, nhưng quy mô kinh tế và thị trường tài chính nhỏ hạn chế khả năng thay thế USD.
4.3. Vàng Và Tiền Điện Tử
Vàng là bảo hiểm chống rủi ro hệ thống, nhưng không có sự hỗ trợ từ nhà nước. Bitcoin và các tiền điện tử có tính phi tập trung, nhưng biến động cao và thiếu khung pháp lý khiến chúng chưa thể trở thành tiền tệ dự trữ chính.
5. Triển Vọng Và Kịch Bản Tương Lai
Nguy Cơ Khủng Hoảng Trái Phiếu
Mỹ phải tái cấp vốn 9 nghìn tỷ USD nợ trong năm tới, với 8,5 nghìn tỷ USD do nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ. Nếu nhu cầu trái phiếu kho bạc giảm, chi phí lãi vay tăng sẽ gây áp lực lên ngân sách. Một cuộc khủng hoảng trái phiếu có thể lan từ thị trường trái phiếu sang hệ thống tài chính, dẫn đến vỡ nợ và sụp đổ quỹ đầu cơ, tương tự hành vi của thị trường mới nổi.
Khả Năng Phục Hồi Vị Thế Usd
USD có thể duy trì vị thế nếu Mỹ ổn định chính trị, kiểm soát thâm hụt ngân sách, và Fed thực thi chính sách tiền tệ thận trọng. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa chính phủ và Quốc hội, vốn đang bị chia rẽ.
Hệ Thống Tiền Tệ Đa Cực
Kịch bản khả thi nhất là sự chuyển dịch chậm sang hệ thống tiền tệ đa cực, với USD vẫn dẫn đầu nhưng chiếm tỷ lệ thấp hơn. Đồng euro, JPY, và có thể nhân dân tệ (CNY) sẽ đóng vai trò lớn hơn, được thúc đẩy bởi các khối thương mại khu vực và sự phát triển của thị trường tài chính mới nổi.
6. Kết Luận
Đồng USD đang suy yếu do bất ổn chính sách thương mại, nợ công tăng và áp lực tái cấp vốn, làm mất dần vai trò trú ẩn an toàn. Dù euro, JPY, CHF nổi lên thay thế, chưa đồng tiền nào đủ sức thay USD hoàn toàn.
Tương lai USD phụ thuộc vào việc Mỹ khôi phục niềm tin thông qua quản trị và chính sách tài khóa hiệu quả. Nếu thất bại, thế giới có thể chuyển sang hệ thống tiền tệ đa cực, gây biến động lớn cho thị trường và gia tăng chi phí vốn toàn cầu.
