Thị trường xuất khẩu của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ lớn khi Mỹ dự kiến công bố chính sách thuế đối ứng mới vào ngày 2/4/2025. Theo báo cáo mới nhất từ VIS Rating, các ngành công nghiệp chủ lực như điện tử, máy móc, dệt may, giày dép và đồ gỗ – vốn chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ – được nhận diện là những nhóm dễ tổn thương nhất trước biện pháp này.
Trong đó, các doanh nghiệp nội địa phụ thuộc nặng nề vào thị trường Mỹ, như Công ty May Sông Hồng (MSH), TNG (TNG), Tập đoàn Dệt May Việt Nam (VGT), Dệt May Thành Công (TCM) và Savimex (SAV), có thể chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
I. Thặng dư thương mại và áp lực từ chính sách “Nước Mỹ trên hết”
Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, với Mỹ chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2024. Sự tăng trưởng này đến từ dòng vốn đầu tư nước ngoài và vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, điều này cũng đặt Việt Nam vào tầm ngắm của chính sách “Nước Mỹ trên hết” dưới thời chính quyền Trump. Mỹ đã áp thuế cao hơn với Canada, Trung Quốc, Mexico và một số ngành như ô tô, nhôm, thép, và Việt Nam có nguy cơ trở thành mục tiêu tiếp theo.
VIS Rating dự báo, nếu thuế quan được áp dụng, các ngành xuất khẩu chủ lực sẽ chịu tác động phân hóa. Các công ty đa quốc gia trong lĩnh vực điện tử và máy móc có thể linh hoạt chuyển hướng sản xuất sang quốc gia khác để giảm thiểu rủi ro.
Ngược lại, các doanh nghiệp nội địa trong ngành dệt may, giày dép và đồ gỗ – vốn thiếu lựa chọn thay thế thị trường – sẽ đối mặt với chi phí tăng, đơn hàng giảm và dòng tiền suy yếu. Cụ thể, MSH có tới 80% doanh thu xuất khẩu từ Mỹ, TNG 46%, VGT 35%, TCM 25%, trong khi Savimex phụ thuộc 50% vào thị trường này.
II. Động thái đối phó của Chính phủ Việt Nam
Nhằm giảm thặng dư thương mại và tránh thuế quan, Chính phủ Việt Nam đã công bố cắt giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng từ Mỹ như ô tô, ethanol và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), có hiệu lực từ cuối tháng 3/2025. Đồng thời, các thỏa thuận mới đã được phê duyệt để thúc đẩy hợp tác với doanh nghiệp Mỹ, nổi bật là việc cấp phép thử nghiệm dịch vụ internet vệ tinh Starlink của SpaceX tại Việt Nam. Những biện pháp này được kỳ vọng sẽ tăng nhập khẩu từ Mỹ, qua đó làm dịu áp lực từ chính quyền Trump.
Tuy nhiên, VIS Rating nhấn mạnh rằng hiệu quả của các biện pháp này phụ thuộc vào kết quả đàm phán song phương trong thời gian tới. Các cuộc gặp gần đây giữa đại diện Việt Nam và Mỹ cho thấy nỗ lực điều chỉnh chính sách thương mại, nhưng mức độ và thời gian áp dụng thuế quan mới vẫn là ẩn số.
III. Hệ lụy kinh tế tiềm tàng
Xuất khẩu chiếm tới 85% GDP Việt Nam năm 2024, là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế. Thuế quan cao hơn từ Mỹ sẽ làm tăng giá sản phẩm Việt Nam tại thị trường này, giảm nhu cầu và doanh thu của doanh nghiệp xuất khẩu. Với 30% lực lượng lao động gắn liền với các ngành xuất khẩu, sự suy giảm này có thể lan tỏa sang tiêu dùng nội địa. Hơn nữa, hạn chế thương mại gia tăng sẽ ảnh hưởng đến khả năng thu hút đầu tư nước ngoài, đe dọa mục tiêu tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 của Việt Nam.
IV. Kết luận
Dù Chính phủ đang tích cực đối phó, các doanh nghiệp phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ như MSH, TNG, VGT, TCM và Savimex vẫn đứng trước rủi ro đáng kể nếu thuế quan được áp dụng. Trong bối cảnh chính sách thương mại Mỹ biến động khó lường, khả năng thích ứng và tìm kiếm thị trường thay thế sẽ là yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp này. Kết quả đàm phán sắp tới giữa hai nước sẽ đóng vai trò then chốt trong việc định hình tác động của thuế quan đối với kinh tế Việt
