Doanh Nghiệp FDI Ngành Điện Tử: Lợi Thế Cạnh Tranh Vẫn Vững Vàng Tại Việt Nam

Ngành Điện Tử FDI: Trụ Cột Kinh Tế Việt Nam

Ngành điện tử tiếp tục khẳng định vai trò là động lực chính của xuất khẩu Việt Nam, đóng góp khoảng 57% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Trong đó, 48 doanh nghiệp FDI hàng đầu chiếm tới 70% giá trị xuất khẩu của ngành, với các tên tuổi lớn như Samsung (chiếm 30%) và Apple (chiếm 9%). Các sản phẩm chủ lực bao gồm:

• Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện.

• Điện thoại các loại và linh kiện.

• Máy ảnh, máy quay phim và linh kiện.

• Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng.

• Dây điện và dây cáp điện.

Theo thống kê, các doanh nghiệp FDI đóng góp 21,6% doanh thu và 27,7% lợi nhuận gộp của toàn bộ nền kinh tế Việt Nam. Riêng các công ty điện tử FDI chiếm 39,4% doanh thu và 28,9% lợi nhuận gộp của khối FDI, khẳng định tầm quan trọng của ngành này trong bức tranh kinh tế quốc gia.

Tác Động Của Chính Sách Thuế Quan Mới

Ngày 2/7/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố đạt thỏa thuận với Việt Nam, theo đó hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ sẽ chịu mức thuế 20%, riêng hàng hóa được coi là “trung chuyển” (transshipment) chịu mức thuế cao hơn, lên tới 40%. Mặc dù cơ chế xác định hàng trung chuyển và mức thuế đối ứng cụ thể cho từng ngành hàng vẫn đang được thảo luận, FiinRatings đánh giá rằng rủi ro dòng vốn FDI tháo chạy đã được giảm thiểu đáng kể.

So với các quốc gia cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ, mức thuế 20% giúp Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh. Dòng vốn FDI trong 6 tháng đầu năm 2025 tiếp tục chảy mạnh vào Việt Nam, thể hiện niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào tiềm năng của thị trường này.

Phân Tích Tác Động Theo Nhóm Doanh Nghiệp FDI

FiinRatings phân loại tác động của chính sách thuế quan mới đối với các doanh nghiệp FDI ngành điện tử thành ba nhóm chính:

1. Nhóm Ít Bị Ảnh Hưởng
   – Các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm điện tử thành phẩm như điện thoại, điện máy (ví dụ: Samsung, Intel) được miễn thuế trực tiếp từ Mỹ, do đó hầu như không chịu tác động tiêu cực.
   – Các công ty vệ tinh như SOLUM VINA (Samsung), LG Innotek, hay Goertek Vina, dù không được miễn thuế khi xuất khẩu linh kiện bán thành phẩm, có thể chuyển hướng sang các thị trường khác hoặc tăng tiêu thụ nội địa để giảm thiểu rủi ro.

2. Nhóm Tiềm Ẩn Rủi Ro
   – Các doanh nghiệp FDI xuất khẩu sản phẩm thành phẩm không thuộc danh sách miễn thuế sẽ đối mặt với sức ép cạnh tranh gia tăng khi thuế quan được áp dụng. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu và lợi [nhuận, đặc biệt nếu Mỹ áp thuế mạnh lên các sản phẩm liên quan đến các thương hiệu lớn như Apple.

3. Nhóm Chịu Thiệt Hại Nặng Nhất
   Các doanh nghiệp sản xuất mặt hàng bị coi là “trung chuyển”, đặc biệt là tấm pin năng lượng mặt trời, chịu mức thuế chống bán phá giá cực cao (68-542%). Điều này dẫn đến chi phí tăng đột biến, nguy cơ mất thị phần trên thị trường quốc tế và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh.

Thách Thức Từ Chuỗi Cung Ứng Nội Địa

Mặc dù ngành điện tử FDI phát triển mạnh, công nghiệp phụ trợ nội địa vẫn là điểm yếu. Hiện nay:

• Chỉ 1% nguyên liệu đầu vào đến từ các doanh nghiệp Việt Nam.

• Khoảng 15% từ các doanh nghiệp FDI vệ tinh.

• Phần lớn nguyên liệu (hơn 80%) phải nhập khẩu hoàn toàn.

Sự phụ thuộc này khiến chuỗi cung ứng nội địa khó thay thế trong ngắn hạn nếu chính sách thuế quan của Mỹ thay đổi đột ngột. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh và giảm thiểu rủi ro từ các biến động quốc tế.

Rủi Ro Lan Tỏa Đến Các Ngành Liên Quan

Chính sách thuế quan mới có thể tác động lan tỏa đến các lĩnh vực khác như bất động sản khu công nghiệp, cảng biển, và dịch vụ logistics, đặc biệt tại các địa phương có tỷ trọng xuất khẩu điện tử cao như Bắc Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, TP.HCM, và Hà Nam Ninh.

Nếu Mỹ áp thuế mạnh lên các sản phẩm điện tử, đặc biệt là những mặt hàng không được miễn thuế hoặc bị coi là trung chuyển, nhu cầu thuê đất khu công nghiệp và lưu lượng hàng hóa qua cảng sẽ chịu áp lực giảm.

Cơ Hội Định Hình Lại Chuỗi Cung Ứng

Mặc dù đối mặt với thách thức, FiinRatings nhận định rằng chính sách thuế quan mới là cơ hội để Việt Nam nâng cao vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Với tỷ lệ giá trị đầu vào từ nhà cung ứng nội địa chỉ dưới 1%, Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển công nghiệp phụ trợ, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và tăng cường giá trị gia tăng nội địa. Các giải pháp cần tập trung vào:

• Đẩy mạnh đầu tư vào công nghiệp phụ trợ điện tử.

• Hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn như Samsung và Apple.

• Tăng cường hợp tác quốc tế để chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất.

Kết Luận

Ngành điện tử FDI tại Việt Nam tiếp tục là trụ cột kinh tế, với lợi thế cạnh tranh được duy trì nhờ chính sách thuế quan ưu đãi so với các đối thủ khu vực. Dù đối mặt với rủi ro từ thuế đối với hàng trung chuyển và sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu, các doanh nghiệp lớn như Samsung và Intel vẫn giữ vững vị thế, trong khi các công ty vệ tinh có thể linh hoạt chuyển hướng thị trường. Đây là thời điểm để Việt Nam tận dụng cơ hội định hình lại chuỗi cung ứng, phát triển công nghiệp phụ trợ và củng cố vai trò trong chuỗi giá trị toàn cầu.