Ngân Hàng Nhà Nước Được Trao Quyền Cho Vay Đặc Biệt Lãi Suất 0%, Không Cần Tài Sản Bảo Đảm: Bước Đột Phá Trong Luật Các Tổ Chức Tín Dụng Sửa Đổi

Sáng ngày 27/6/2025, với gần 93% đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Luật này, có hiệu lực từ ngày 15/10/2025, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc phân cấp, phân quyền và tăng cường hiệu quả quản lý hệ thống tài chính.

Điểm nổi bật nhất là việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) được trao thẩm quyền quyết định các khoản vay đặc biệt với lãi suất 0% và không yêu cầu tài sản bảo đảm, nhằm hỗ trợ các TCTD gặp khó khăn về thanh khoản hoặc trong quá trình phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết nội dung luật mới, ý nghĩa của các quy định và tác động đối với hệ thống ngân hàng.

Quy định mới: NHNN quyết định cho vay đặc biệt

Luật Các TCTD sửa đổi đã chuyển thẩm quyền quyết định các khoản vay đặc biệt từ Thủ tướng Chính phủ về NHNN, đánh dấu một bước tiến trong việc phân cấp và giảm bớt các khâu trung gian. Cụ thể, luật nêu rõ:

“Ngân hàng Nhà nước quyết định cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm hoặc không có tài sản bảo đảm đối với tổ chức tín dụng. Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước được quy định bởi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Lãi suất cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước là 0%/năm.”

Quy định này mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

1. Rút ngắn thời gian xử lý: Việc trao quyền trực tiếp cho NHNN giúp loại bỏ các thủ tục trung gian, đảm bảo xử lý nhanh chóng và kịp thời các tình huống khẩn cấp, đặc biệt khi các TCTD đối mặt với khó khăn về thanh khoản.

2. Tăng tính an toàn hệ thống: Các khoản vay đặc biệt với lãi suất 0% và không yêu cầu tài sản bảo đảm sẽ hỗ trợ các TCTD duy trì hoạt động, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và đảm bảo an ninh tài chính quốc gia.

3. Hỗ trợ phục hồi và tái cơ cấu: Luật tạo điều kiện cho các TCTD trong quá trình phục hồi hoặc chuyển giao bắt buộc, giúp ổn định hệ thống ngân hàng trong các tình huống khủng hoảng.

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng, trong phần giải trình trước Quốc hội, nhấn mạnh rằng các khoản vay đặc biệt chỉ được áp dụng khi TCTD rơi vào trạng thái khó khăn về thanh khoản hoặc cần thực hiện các biện pháp phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Điều này đảm bảo rằng nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước được sử dụng đúng mục đích, với mục tiêu ưu tiên là bảo vệ an toàn hệ thống và quyền lợi của khách hàng.

Cơ chế thu giữ tài sản bảo đảm: Minh bạch và chặt chẽ

Một nội dung quan trọng khác trong Luật Các TCTD sửa đổi là quy định về thu giữ tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu. Đây là bước kế thừa và hoàn thiện từ Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu, với các điểm nổi bật:

1. Quyền thu giữ tài sản bảo đảm:

   • Các đơn vị mua bán và xử lý nợ được phép thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu, nhưng chỉ khi có thỏa thuận trước với bên vay. Điều này đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cả TCTD và khách hàng.

   • Tài sản bảo đảm bị thu giữ không được là đối tượng tranh chấp trong các vụ án đang được tòa án thụ lý hoặc giải quyết.

2. Cơ chế phối hợp với chính quyền địa phương:

   • Luật quy định sự tham gia của Ủy ban Nhân dân (UBND) và cơ quan Công an cấp xã trong quá trình thu giữ tài sản. Điều này phù hợp với việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền hai cấp, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hợp pháp.

   • Các ý kiến từ đại biểu Quốc hội nhấn mạnh rằng cơ chế phối hợp này giúp bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, đồng thời tránh tình trạng lạm dụng quyền thu giữ.

3. Ngăn ngừa lạm dụng:

   • Để tránh các hành vi vi phạm pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội, luật quy định rõ các TCTD không được áp dụng các biện pháp cưỡng chế trái phép trong quá trình thu giữ tài sản.

   • Tài sản bảo đảm phải đáp ứng các điều kiện do Chính phủ quy định, và NHNN sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan để cụ thể hóa các tiêu chí này, đảm bảo phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế tư nhân theo Nghị quyết 68.

Ý nghĩa và tác động của luật sửa đổi

Luật Các TCTD sửa đổi không chỉ là một giải pháp pháp lý mà còn mang ý nghĩa chiến lược trong việc củng cố hệ thống tài chính và hỗ trợ phát triển kinh tế. Những tác động chính bao gồm:

1. Tăng cường hiệu quả quản lý và ứng phó khủng hoảng:

   • Việc phân quyền cho NHNN trong các khoản vay đặc biệt giúp xử lý nhanh chóng các tình huống khẩn cấp, như nguy cơ mất thanh khoản của các TCTD. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu biến động mạnh.

   • Các khoản vay lãi suất 0% và không cần tài sản bảo đảm là công cụ mạnh mẽ để hỗ trợ các ngân hàng yếu kém, ngăn chặn rủi ro lan rộng trong hệ thống.

2. Thúc đẩy xử lý nợ xấu:

   • Quy định về thu giữ tài sản bảo đảm kế thừa từ Nghị quyết 42 giúp đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu, vốn là vấn đề nhức nhối của hệ thống ngân hàng trong nhiều năm qua. Cơ chế phối hợp với chính quyền địa phương và các quy định chặt chẽ về điều kiện thu giữ đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

3. Tạo điều kiện cho tái cơ cấu và phục hồi:

   • Các TCTD gặp khó khăn, đặc biệt là những ngân hàng nhỏ hoặc trong quá trình chuyển giao bắt buộc, sẽ được hưởng lợi từ các khoản vay đặc biệt. Điều này không chỉ giúp các tổ chức này ổn định hoạt động mà còn tạo điều kiện để tái cơ cấu, nâng cao năng lực cạnh tranh.

4. Hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân:

   • Việc cụ thể hóa các điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm và triển khai các khoản vay đặc biệt sẽ tạo môi trường thuận lợi cho khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp liên quan đến bất động sản và các ngành có sử dụng tài sản bảo đảm lớn.

Triển vọng và khuyến nghị

Luật Các TCTD sửa đổi, với các quy định mang tính đột phá về cho vay đặc biệt và xử lý tài sản bảo đảm, được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt trong quản lý hệ thống ngân hàng. Đối với các nhà đầu tư, những thay đổi này có thể mang lại tác động tích cực đến cổ phiếu của các ngân hàng, đặc biệt là những TCTD đang trong quá trình tái cơ cấu hoặc xử lý nợ xấu.

Một số khuyến nghị cho nhà đầu tư:

• Theo dõi sát các ngân hàng nhỏ và vừa: Các ngân hàng này có thể được hưởng lợi trực tiếp từ các khoản vay đặc biệt, giúp cải thiện thanh khoản và năng lực tài chính.

• Quan tâm đến tiến độ xử lý nợ xấu: Các ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao nhưng được hỗ trợ bởi cơ chế thu giữ tài sản bảo đảm sẽ có tiềm năng cải thiện lợi nhuận trong trung và dài hạn.

• Đánh giá tác động gián tiếp: Các doanh nghiệp bất động sản và các ngành liên quan đến tài sản bảo đảm (như xây dựng, hạ tầng) cũng có thể hưởng lợi gián tiếp từ việc xử lý nợ xấu hiệu quả hơn.

Kết luận

Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi, với việc trao quyền cho NHNN quyết định các khoản vay đặc biệt lãi suất 0% và không cần tài sản bảo đảm, cùng cơ chế thu giữ tài sản bảo đảm minh bạch, là một bước tiến quan trọng trong việc củng cố an toàn hệ thống tài chính.

Những thay đổi này không chỉ giúp xử lý nhanh chóng các vấn đề thanh khoản và nợ xấu mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng và kinh tế tư nhân. Với hiệu lực từ ngày 15/10/2025, luật mới hứa hẹn sẽ mang lại những tác động tích cực, mở ra cơ hội đầu tư hấp dẫn trong lĩnh vực tài chính và các ngành liên quan.