Tổng Quan Dự Án: Tham Vọng Tái Định Hình Giao Thông Việt Nam
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, với chiều dài 1.541 km, được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian di chuyển giữa Hà Nội và TP. HCM xuống chỉ còn vài giờ, so với hơn 30 tiếng của các tuyến đường sắt hiện tại. Đây không chỉ là một dự án hạ tầng giao thông mà còn là biểu tượng cho sự chuyển mình của Việt Nam trong kỷ nguyên hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
CTCP Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed, thuộc sở hữu của gia đình tỷ phú Phạm Nhật Vượng và Tập đoàn Vingroup, đã đề xuất một kế hoạch táo bạo: hoàn thành toàn tuyến trong vòng 5 năm với tổng vốn đầu tư ước tính 1,56 triệu tỷ đồng (khoảng 61 tỷ USD), chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng và tái định cư.
Đáng chú ý, VinSpeed cam kết tự thu xếp 20% vốn đầu tư (hơn 300.000 tỷ đồng) và đề xuất Nhà nước hỗ trợ 80% còn lại dưới hình thức vay không lãi suất trong 35 năm. Đề xuất này đánh dấu bước đi tiên phong của khu vực tư nhân trong việc tham gia các dự án hạ tầng quốc gia.
Bài Học Từ Trung Quốc: Hiệu Quả Kinh Tế Vượt Xa Lợi Nhuận Tài Chính
Tính khả thi tài chính của các dự án đường sắt tốc độ cao luôn là tâm điểm tranh luận. Theo lãnh đạo VinSpeed, 98% các dự án đường sắt tốc độ cao trên thế giới đang thua lỗ, chỉ 2% đạt lợi nhuận. Tuy nhiên, giá trị của loại hình hạ tầng này không chỉ nằm ở con số tài chính mà còn ở tác động dài hạn đến kinh tế, xã hội và môi trường.
Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc Kinh – Thượng Hải (Trung Quốc), dài 1.318 km với vận tốc thiết kế 350 km/h, là một ví dụ điển hình. Khởi công vào tháng 4/2008 và hoàn thành chỉ sau 38 tháng (6/2011), tuyến đường này đã tạo nên bước ngoặt cho ngành giao thông Trung Quốc. Theo số liệu từ Market Screener, sau 3 năm vận hành, tuyến đường bắt đầu có lãi, đạt doanh thu 26,6 tỷ nhân dân tệ (3,6 tỷ USD) và lợi nhuận ròng 7,9 tỷ nhân dân tệ (1,13 tỷ USD) vào năm 2016.
Đến năm 2024, doanh thu tăng lên 42,16 tỷ nhân dân tệ (5,94 tỷ USD) với lợi nhuận ròng 12,77 tỷ nhân dân tệ (1,80 tỷ USD), vượt xa mức trước đại dịch Covid-19.
Tác động kinh tế của tuyến đường này cũng rất ấn tượng: GRDP của các địa phương dọc tuyến tăng trung bình 11% mỗi năm trong thập kỷ qua, gấp đôi mức tăng trưởng trước khi có dự án. Ngoài ra, đường sắt tốc độ cao góp phần giảm phát thải carbon, hỗ trợ mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đồng thời thúc đẩy du lịch, đô thị hóa và các ngành công nghiệp liên quan như xây dựng và vật liệu.
Theo đại diện Bộ Xây dựng, kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia đầu tư vào đường sắt tốc độ cao thường ưu tiên đánh giá hiệu quả tổng thể đối với nền kinh tế, thay vì chỉ tập trung vào lợi nhuận tài chính ngắn hạn.
Tham Vọng Của VinSpeed: Kỳ Tích Hay Thách Thức?
VinSpeed thừa nhận dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là “vô cùng khó khăn và đầy thách thức”. Tuy nhiên, doanh nghiệp nhấn mạnh đây là cơ hội lịch sử để khu vực tư nhân khẳng định vai trò trong công cuộc phát triển hạ tầng quốc gia. Với cam kết tự chịu lãi suất phần vốn đầu tư và không gây áp lực tài chính lên ngân sách Nhà nước, VinSpeed đặt mục tiêu “cống hiến” thay vì ưu tiên lợi nhuận, hướng đến xây dựng nền tảng cho ngành công nghiệp đường sắt tốc độ cao tại Việt Nam.
TS. Lê Xuân Nghĩa, trong bài phỏng vấn với Báo Thanh Niên, nhận định rằng VinSpeed mang “mã gen kỳ tích” của Vingroup – vốn đã được minh chứng qua các dự án hạ tầng hoàn thành thần tốc với chất lượng cao. Dự án không chỉ là một hành lang vận tải mà còn là động lực phát triển kinh tế – xã hội cho hàng chục tỉnh, thành dọc tuyến. Việc nội địa hóa một phần ngành công nghiệp đường sắt cũng được kỳ vọng sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất, công nghiệp hỗ trợ và công nghệ trong nước.
Thách Thức Và Triển Vọng
Dù đầy tham vọng, dự án của VinSpeed đối mặt với nhiều thách thức:
-
Tài chính: Tổng vốn đầu tư khổng lồ và thời gian thu hồi vốn dài đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực tư nhân và Nhà nước.
-
Công nghệ: Đường sắt tốc độ cao yêu cầu công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm vận hành, vốn chưa phổ biến tại Việt Nam.
-
Hiệu quả kinh tế: Trong bối cảnh 98% dự án tương tự trên thế giới thua lỗ, VinSpeed cần một chiến lược dài hạn để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế – xã hội.
Tuy nhiên, với kinh nghiệm quản lý và nguồn lực mạnh mẽ của Vingroup, cùng bài học thành công từ Trung Quốc, dự án này có tiềm năng trở thành biểu tượng cho sự phát triển hạ tầng Việt Nam. Nếu thành công, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam sẽ không chỉ rút ngắn khoảng cách địa lý mà còn mở ra cơ hội hội nhập, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Kết Luận
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam do VinSpeed đề xuất là một bước đi táo bạo, thể hiện khát vọng của khu vực tư nhân trong việc góp phần định hình tương lai giao thông Việt Nam. Dù đối mặt với nhiều thách thức, cam kết chấp nhận rủi ro và tinh thần “cống hiến” của VinSpeed cho thấy quyết tâm tạo nên kỳ tích lịch sử. Với sự phối hợp hiệu quả giữa Nhà nước và doanh nghiệp, dự án này có thể trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hiện đại hóa hạ tầng và nâng tầm vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
