Rủi ro Khủng Hoảng Tài Chính Toàn Cầu Lặp Lại từ Lý Thuyết Kindleberger

Lan Truyền Tài Chính và Vòng Xoáy Kindleberger

Biểu tượng Vòng Xoáy Kindleberger không chỉ đơn thuần mô tả sự suy giảm thương mại mà nhấn mạnh đến sự lan truyền tài chính toàn cầu. Đây là quá trình khủng hoảng tài chính toàn cầu lan rộng khi thiếu sự điều phối. Kindleberger lập luận rằng khi các quốc gia tự lo cho mình, từ chối hỗ trợ thanh khoản qua biên giới và thắt chặt dòng vốn, hệ thống tài chính toàn cầu sẽ sụp đổ như chuỗi domino. Do đó, cần chuyển trọng tâm khỏi thương mại sang cơ chế tài chính, tránh hiểu lầm rằng biểu đồ thương mại là trung tâm của phân tích.

Khoảng Trống Kindleberger Khi Không Ai Lãnh Đạo

Theo Kindleberger, để ngăn ngừa khủng hoảng tài chính toàn cầu, thế giới cần một quốc gia lãnh đạo cung cấp hàng hóa công cộng toàn cầu. Ông liệt kê năm trách nhiệm chính của cường quốc lãnh đạo:

• Duy trì thị trường mở.
• Cung cấp thanh khoản quốc tế.
• Ổn định tỷ giá.
• Phối hợp chính sách.
• Làm người cho vay cuối cùng.

Sự vắng mặt vai trò lãnh đạo kinh tế của Mỹ trong thập niên 1930, khi Mỹ rút lui và Anh kiệt sức, khiến khủng hoảng càng thêm nghiêm trọng.

Khoảng Trống Hiện Đại và Liên Minh Đồng USD

Giáo sư Hélène Rey từng mô tả một “Khoảng Trống Kindleberger mới”. Tuy nhiên, học giả Robert McCauley (Boston University) đưa ra hướng đi thực tiễn hơn: xây dựng “liên minh đồng USD”. Ông cho rằng các ngân hàng trung ương lớn (ECB, BoJ, BoE…) hiện nắm giữ khoảng 1.900 tỷ USD tài sản dự trữ (McCauley, 2021). Con số này vượt xa mức họ từng vay từ Fed trong các khủng hoảng tài chính toàn cầu. McCauley đề xuất các quốc gia này hợp tác thành lập cơ chế chia sẻ dự trữ USD, nhằm giảm phụ thuộc vào swap lines của Mỹ.

Vai Trò Kỹ Thuật và Chính Trị của Fed

Fed duy trì các đường hoán đổi USD (swap lines) không chỉ vì lợi ích quốc tế mà còn để ổn định hệ thống tài chính Mỹ. Chủ tịch Jerome Powell khẳng định swap lines có lợi trực tiếp cho người tiêu dùng Mỹ.

Tuy nhiên, cần phân biệt rõ: động cơ kỹ thuật (ổn định hệ thống) khác với mục tiêu chính trị của chính quyền, như ưu tiên lợi ích quốc gia hay chiến lược America First.

Việc chính trị hóa công cụ tài chính có thể làm suy yếu lòng tin và khả năng ổn định của hệ thống toàn cầu. Do đó, cần nhấn mạnh: “Fed duy trì swap lines để bảo vệ hệ thống tài chính Mỹ, không phải vì chủ nghĩa đa phương”.

Châu Âu, Trung Quốc và Tương Lai Đa Cực

Trước rủi ro từ sự rút lui của Mỹ, châu Âu đang tìm cách giảm phụ thuộc vào đồng USD thông qua:

• Khuyến khích giảm tài sản định danh bằng USD.
• Tích lũy thêm dự trữ USD để tự cứu.
• Quốc tế hóa đồng euro.

Tuy nhiên, những bước đi này còn rời rạc và chưa đủ tạo ra trật tự thay thế. Sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc thúc đẩy quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, nhưng vẫn chưa xây dựng được lòng tin hệ thống. Tương lai của ổn định tài chính toàn cầu có thể nằm ở mô hình hợp tác đa cực, nơi các trung tâm tài chính chia sẻ trách nhiệm ổn định chung.

Nguy Cơ Lặp Lại Lịch Sử

Kindleberger từng nói: “Ổn định toàn cầu không phải là trạng thái tự nhiên. Nó cần được duy trì bởi một quốc gia lãnh đạo.” Khi vai trò lãnh đạo kinh tế của Mỹ ngần ngại, Trung Quốc chưa sẵn sàng, và châu Âu thiếu công cụ, Khoảng Trống Kindleberger là có thật.

Lịch sử không lặp lại, nhưng nó có thể “vần vè”. Nếu cộng đồng quốc tế không hành động, một Vòng Xoáy Kindleberger mới sẽ cuốn hệ thống tài chính toàn cầu vào bất ổn.

>> Thủ tướng Quyết Liệt Chỉ Đạo Thúc Đẩy Hạ Tầng Giao Thông và Dự Án Quan Trọng Quốc Gia