Hệ thống công nghệ thông tin KRX, dự kiến chính thức vận hành từ ngày 5/5/2025 theo thông báo của Sở Giao dịch Chứng khoán TP. HCM (HoSE), hứa hẹn mang đến những thay đổi quan trọng, góp phần hiện đại hóa hạ tầng thị trường chứng khoán Việt Nam. Để đồng bộ với hệ thống này, dự thảo Thông tư sửa đổi đang được hoàn thiện, tập trung vào các quy định về nhận diện nhà đầu tư, phân bổ cổ phiếu lẻ, chuyển khoản quyền, thanh toán, và xử lý vi phạm. Dưới đây là những điểm nổi bật mà nhà đầu tư cần nắm rõ.

1. Nhận diện nhà đầu tư: Chuyển đổi sang mã SID và xử lý điện tử

Hệ thống hiện hành sử dụng thông tin như số đăng ký sở hữu, ngày cấp, và loại giấy tờ để nhận diện nhà đầu tư. Tuy nhiên, hệ thống KRX sẽ áp dụng mã số định danh 15 ký tự (SID), được tạo tự động dựa trên thông tin đăng ký và loại hình nhà đầu tư. Dự thảo Thông tư bổ sung định nghĩa mới để thống nhất cách nhận diện trong toàn hệ thống, phục vụ các nghiệp vụ đăng ký và lưu ký.

Đặc biệt, hệ thống KRX sẽ chuyển đổi hoàn toàn sang xử lý điện tử, thay vì kết hợp cả giấy tờ và điện tử như hiện nay. Dự thảo quy định rõ về việc gửi – nhận chứng từ điện tử và nguyên tắc xử lý hồ sơ giữa các thành viên và Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSDC), đảm bảo hiệu quả và minh bạch.

2. Phân bổ cổ phiếu lẻ: Linh hoạt hơn với tài khoản chưa lưu ký

Hiện tại, cổ phiếu lẻ được trả về tài khoản phát sinh quyền. Với hệ thống KRX, cổ phiếu lẻ sẽ được phân bổ về tài khoản chưa lưu ký của nhà đầu tư tại tổ chức phát hành nếu nhà đầu tư sở hữu mã chứng khoán đó trên nhiều tài khoản. Dự thảo sẽ điều chỉnh quy định để phù hợp với thay đổi này, tạo thuận lợi trong quản lý tài khoản và quyền lợi nhà đầu tư.

3. Chuyển khoản quyền: Hạn chế khi không còn chứng khoán gốc

Trong hệ thống hiện hành, nhà đầu tư có thể chuyển quyền giữa các tài khoản của mình ngay cả khi đã bán hết chứng khoán. Tuy nhiên, hệ thống KRX chỉ cho phép chuyển quyền khi vẫn còn chứng khoán gốc. Dự thảo sửa đổi nội dung này nhằm đồng bộ với hệ thống mới và thực tiễn vận hành, đảm bảo tính chính xác và hợp lý.

4. Thanh toán và bù trừ: Tăng cường công cụ hỗ trợ, siết chặt quản lý

Hệ thống KRX mang đến nhiều thay đổi trong hoạt động bù trừ và thanh toán, với các điểm nổi bật:

• Không cho phép lùi hoặc hủy thanh toán các giao dịch thiếu tiền vào ngày T+2.

• Cho phép vay và cho vay chứng khoán theo cơ chế khớp lệnh để hỗ trợ thanh toán.

• Tự động loại bỏ giao dịch nếu thiếu thông tin cần thiết.

• Phân chia khu vực thị trường theo nhóm thành viên VSDC.

Dự thảo sửa đổi khái niệm “khu vực thị trường” để bao quát hơn và bổ sung Chương IVa, hướng dẫn hoạt động bù trừ, thanh toán chưa áp dụng cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) nhưng vẫn tương thích với KRX. Ngoài ra, quy định về giao dịch Non-Prefunding dành cho nhà đầu tư nước ngoài được cập nhật, đảm bảo thống nhất với Thông tư 68/2024/TT-BTC.

4. Quỹ hỗ trợ thanh toán: Linh hoạt hơn, xử lý nghiêm vi phạm

Dự thảo sửa đổi quy định sử dụng quỹ hỗ trợ thanh toán của VSDC. Thay vì hỗ trợ theo hạn mức như trước, VSDC có thể hỗ trợ toàn bộ phần thiếu vào ngày thanh toán. Quy trình xử lý sẽ theo thứ tự: sử dụng khoản đóng góp của thành viên mất khả năng thanh toán, vay ngân hàng, và cuối cùng là khoản đóng góp của các thành viên khác.

Để giảm thiểu rủi ro, VSDC có quyền phong tỏa, bán chứng khoán tự doanh của thành viên vi phạm và yêu cầu ngân hàng thanh toán chuyển khoản để thu hồi về quỹ hỗ trợ. Dự thảo cũng tăng chế tài xử lý, bao gồm đình chỉ hoạt động giao dịch nếu thành viên không hoàn trả quỹ đúng hạn.

5. Hành trình nâng hạng thị trường chứng khoán

Việc hoàn thiện Thông tư và triển khai hệ thống KRX được kỳ vọng sẽ đảm bảo vận hành thị trường chứng khoán đồng bộ, minh bạch và hiện đại. Đây là bước tiến quan trọng trong lộ trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và thu hút dòng vốn đầu tư.

Hệ thống KRX không chỉ là một bước ngoặt công nghệ mà còn là nền tảng để Việt Nam phát triển các tính năng giao dịch mới, nâng cao trải nghiệm nhà đầu tư và củng cố vị thế trên bản đồ tài chính toàn cầu.