Ngày 9/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố quyết định hoãn áp thuế đối ứng trong 90 ngày đối với 75 đối tác thương mại, bao gồm Việt Nam, đồng thời nâng mức thuế đối với hàng hóa Trung Quốc lên 125%. Quyết định này không chỉ tạm thời xoa dịu căng thẳng thương mại với nhiều quốc gia, mà còn đánh dấu bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội chiến lược để đẩy nhanh đàm phán thương mại với Mỹ, xây dựng khuôn khổ bền vững cho quan hệ kinh tế song phương. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức lớn khi mức thuế tối thiểu 10% có thể được áp dụng sau thời gian hoãn, đe dọa các ngành xuất khẩu chủ lực.
Quyết Định Hoãn Áp Thuế của Mỹ: Cơ Hội Chiến Lược Cho Việt Nam
Quyết định hoãn áp thuế 90 ngày, được Tổng thống Trump công bố vào ngày 9/4/2025, là một động thái bất ngờ nhằm tạo không gian đàm phán cho các đối tác thương mại như Việt Nam, đồng thời gia tăng áp lực lên Trung Quốc với mức thuế 125%. Theo Trump, đây là bước đi linh hoạt nhằm tránh gây rối loạn thị trường toàn cầu, trong khi vẫn duy trì chiến lược cô lập Bắc Kinh. Đối với Việt Nam – đối tác thương mại lớn thứ 8 của Mỹ với kim ngạch thương mại hai chiều đạt gần 150 tỷ USD năm 2024 – quyết định này mở ra một “cửa sổ vàng” để định hình lại quan hệ thương mại song phương.
Hành Động Chiến Lược của Việt Nam Trong 90 Ngày
Việt Nam cần tận dụng tối đa 90 ngày hoãn thuế để triển khai các hành động cụ thể, nhằm giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi ích từ quan hệ thương mại với Mỹ. Dưới đây là các hướng hành động chiến lược:
1. Đẩy Nhanh Đàm Phán Thỏa Thuận Thương Mại Song Phương
Ngày 10/4/2025, trong chuyến thăm Mỹ, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã khởi động đàm phán với Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer về một thỏa thuận thương mại đối ứng. Việt Nam cần:
- Xây dựng lập luận thuyết phục: Nhấn mạnh rằng mức thuế đối ứng 46% mà Mỹ dự kiến áp dụng là không tương xứng với mức thuế trung bình 15% Việt Nam áp lên hàng hóa Mỹ, đồng thời không phù hợp với tinh thần Đối tác Chiến lược Toàn diện.
- Đề xuất mức thuế hợp lý: Đưa ra phương án thuế đối ứng “có đi có lại” ở mức 5,1% – tương đương mức thuế Việt Nam hiện áp dụng – nhằm giảm thâm hụt thương mại song phương một cách cân bằng.
- Thiết lập khuôn khổ dài hạn: Đảm bảo thỏa thuận thương mại song phương tạo nền tảng ổn định, minh bạch cho quan hệ kinh tế hai nước.
2. Chuẩn Bị cho Các Kịch Bản Thuế Quan Sau 90 Ngày
Các chuyên gia dự báo ba kịch bản thuế quan có thể xảy ra sau thời gian hoãn:
- Kịch bản 1 (xác suất 40%): Mỹ áp thuế vừa phải (khoảng 10-12%) lên các mặt hàng có chênh lệch thuế lớn như giày dép, thủy sản, đồ chơi. Việt Nam cần tập trung bảo vệ các ngành này trong đàm phán.
- Kịch bản 2 (xác suất 50%): Mỹ áp thuế 5,1%, tăng thêm khoảng 4 tỷ USD tiền thuế. Đây là kịch bản khả thi nhất, đòi hỏi Việt Nam chuẩn bị nguồn lực tài chính và hỗ trợ doanh nghiệp.
- Kịch bản 3 (xác suất 25%): Mỹ áp thuế 10%, làm giảm 3-5% xuất khẩu sang Mỹ và ảnh hưởng 0,2-0,3% tăng trưởng GDP. Việt Nam cần xây dựng kế hoạch ứng phó khẩn cấp cho kịch bản này.
3. Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Xuất Khẩu Chủ Lực
Các ngành dệt may, giày dép, đồ gỗ, thủy sản và điện tử – chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu sang Mỹ – cần được ưu tiên hỗ trợ:
- Dệt may và giày dép: Các doanh nghiệp như May Sông Hồng (80% doanh thu từ Mỹ), TNG (46%), hay Thành Công (25%) cần được hỗ trợ giảm chi phí sản xuất và tìm kiếm thị trường thay thế.
- Đồ gỗ: Với vị thế top 3 xuất khẩu gỗ sang Mỹ, Việt Nam cần tăng cường xúc tiến thương mại tại các thị trường khác như EU, Nhật Bản để giảm phụ thuộc.
- Thủy sản: Các doanh nghiệp như VHC, MPC cần được hỗ trợ nâng cao chất lượng sản phẩm để duy trì lợi thế cạnh tranh nếu thuế tăng từ 0-5% lên 10%.
- Điện tử: Phối hợp với các tập đoàn FDI như Intel, Dell để đảm bảo chuỗi cung ứng không bị gián đoạn.
4. Đa Dạng Hóa Thị Trường Xuất Khẩu
Để giảm rủi ro từ sự phụ thuộc vào Mỹ, Việt Nam cần:
- Tăng cường xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc: Tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP để mở rộng thị trường.
- Phát triển thị trường nội địa: Đẩy mạnh tiêu dùng trong nước thông qua các chính sách kích cầu và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Tác Động Dự Kiến và Thách Thức
Nếu không đạt được thỏa thuận thương mại hợp lý, các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sẽ chịu tổn thất nặng nề:
- Dệt may và giày dép: Mất lợi thế cạnh tranh so với Bangladesh, Ấn Độ do chi phí tăng.
- Đồ gỗ: Giá thành tăng cao, ngang bằng với Trung Quốc, làm giảm thị phần tại Mỹ.
- Điện tử và logistics: Các doanh nghiệp FDI có thể dịch chuyển sản xuất sang Ấn Độ, Indonesia, ảnh hưởng đến khu công nghiệp Việt Nam.
Ngoài ra, thâm hụt thương mại lớn với Mỹ (123,5 tỷ USD năm 2024) vẫn là điểm yếu khiến Việt Nam dễ bị áp thuế cao. Do đó, Việt Nam cần chủ động giảm thâm hụt thông qua tăng nhập khẩu từ Mỹ trong các lĩnh vực công nghệ, máy móc và nông sản.
Kết Luận và Triển Vọng
Quyết định hoãn áp thuế 90 ngày của Mỹ là cơ hội để Việt Nam định vị lại mình trong quan hệ thương mại song phương, đồng thời ứng phó với áp lực từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Trong ngắn hạn, Việt Nam cần tập trung đàm phán một thỏa thuận thương mại đối ứng công bằng, hỗ trợ doanh nghiệp và chuẩn bị cho các kịch bản thuế quan. Về dài hạn, việc đa dạng hóa thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh sẽ là chìa khóa để giảm thiểu rủi ro từ chính sách bảo hộ của Mỹ.
Với nền tảng quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, Việt Nam có thể biến thách thức thành cơ hội, xây dựng mối quan hệ thương mại bền vững với Mỹ, đồng thời khẳng định vai trò của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Hành động quyết liệt và phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp trong 90 ngày tới sẽ quyết định thành công của chiến lược này.
