Năm 2025 đã chứng kiến sự hình thành của một bộ khung chính sách vững chắc cho ngành điện Việt Nam, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình chuyển đổi năng lượng. Với việc ban hành Quy hoạch Điện VIII Điều Chỉnh (QHĐ8 ĐC) và Kế Hoạch Thực Hiện liên quan vào quý II/2025, Chính phủ đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy phát triển điện sạch. Bước sang năm 2026, ngành điện sẽ chuyển từ giai đoạn lập kế hoạch sang thực thi quyết liệt, mở ra vô vàn cơ hội cho các doanh nghiệp tham gia. Đây có thể coi là thời điểm “điểm rơi” của chính sách, nơi các cơ chế mới sẽ kích hoạt chu kỳ tăng trưởng mới, đồng thời đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng từ các bên liên quan.
I. Bộ Khung Chính Sách: Nền Tảng Cho Chu Kỳ Phát Triển Mới
1.1 Quy Hoạch Điện VIII Điều Chỉnh: Tham Vọng Cao Và Nhu Cầu Vốn Khổng Lồ
Quy hoạch Điện VIII Điều Chỉnh, được phê duyệt bởi Quyết Định số 768/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 do Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn ký, đặt ra mục tiêu đảm bảo nguồn cung điện ổn định, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế – xã hội với GDP bình quân hàng năm khoảng 10% giai đoạn 2026-2030 và 7,5% từ 2031-2050.
Theo quy hoạch này, công suất cực đại hệ thống điện quốc gia dự kiến đạt 89.655-99.934 MW vào năm 2030 và 205.732-228.570 MW vào năm 2050. Trọng tâm phát triển hướng tới việc mở rộng năng lượng tái tạo (NLTT), điện khí, đồng thời tích hợp các nguồn mới như thủy điện tích năng, pin lưu trữ năng lượng (BESS) và điện hạt nhân.
Những mục tiêu này không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn góp phần vào cam kết giảm phát thải carbon, đòi hỏi nguồn vốn đầu tư khổng lồ từ cả nhà nước và tư nhân.
1.2 Hành Lang Chính Sách Năm 2025: Khởi Động Chu Kỳ Mới
Năm 2025 đã chứng kiến sự ra đời của hàng loạt chính sách then chốt để triển khai Quy hoạch Điện VIII:
- Luật Điện Lực (sửa đổi): Cung cấp khung pháp lý cập nhật, thúc đẩy cạnh tranh và minh bạch trong ngành.
- Khung giá các nguồn điện: Xác định mức giá hợp lý cho từng loại hình năng lượng, tạo cơ sở cho đầu tư.
- Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA): Được quy định tại Nghị Định 57/2025/NĐ-CP, cho phép các nhà sản xuất điện tái tạo bán trực tiếp cho khách hàng lớn, giảm phụ thuộc vào EVN.
- Thông tư quy định tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu: Đảm bảo quy trình đấu thầu công bằng và hiệu quả cho các dự án năng lượng.
Ngoài ra, Quốc Hội đã thông qua Nghị Quyết về Cơ Chế, Chính Sách Phát Triển Năng Lượng Quốc Gia Giai Đoạn 2026-2030 vào ngày 11/12/2025 với tỷ lệ tán thành 89,64%. Nghị quyết này gồm 16 điều, tập trung vào phát triển bền vững, an ninh năng lượng và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn mới.
1.3 Nghị Quyết 2026-2030: Các Cơ Chế Hỗ Trợ Đột Phá
Bộ Công Thương đang soạn thảo “Nghị Quyết về Tháo Gỡ Khó Khăn Phát Triển Năng Lượng Quốc Gia Giai Đoạn 2026-2030”, với các cơ chế hỗ trợ đặc thù nhằm thúc đẩy các lĩnh vực trọng điểm:
- Điện Khí LNG: Đề xuất nâng tỷ lệ bao tiêu công suất (Qc) từ 65% lên ít nhất 75% trong 10 năm cho các dự án vận hành trước 2031. Điều này tiếp nối các cải cách như Quyết Định 1313/2025 (thiết lập giá trần điện khí LNG) và Nghị Định 56, 100/2025 (giảm rủi ro chuyển giá nhiên liệu). Mục tiêu là đạt 25.600-36.000 MW công suất điện khí LNG vào 2030-2035, từ mức gần như zero trước 2025.
- Điện Gió Ngoài Khơi: Các dự án nhận nhiều ưu đãi, bao gồm miễn giảm tiền thuê biển/đất, bảo đảm bao tiêu 90% sản lượng trong 15 năm cho dự án trước 2031 (80% cho trước 2036), giá bán bằng giá trần cho 6.000 MW đầu tiên, chấp thuận đầu tư đồng thời với nhà đầu tư mà không cần đấu giá, và yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng (vốn chủ sở hữu ≥15% tổng đầu tư).
- Cơ Chế DPPA: Bổ sung các quy định mới như tự thỏa thuận giá cho dự án kết nối đường dây riêng (không áp giá trần), cho phép đơn vị bán lẻ khu công nghiệp tham gia, và điều chỉnh tiêu chí “khách hàng lớn”. Việc hoàn thiện sớm sẽ thúc đẩy tăng trưởng dài hạn.
Những cơ chế này dự kiến tạo đột phá, giúp ngành điện vượt qua các rào cản trước đây.
II. Hạ Tầng Điện: Xây Lắp Sôi Động, Tập Trung Vào Lưới Điện Và Năng Lượng Tái Tạo
2.1 Nhu Cầu Đầu Tư Hạ Tầng Lưới Điện Khổng Lồ
Với trọng tâm phát triển NLTT, nhu cầu đầu tư lưới điện trở nên cấp thiết để đảm bảo ổn định hệ thống. Tổng đầu tư ước tính 1,3 tỷ USD đến 2030, tạo việc làm cho các nhà thầu như PC1, TV1, TV2. Tuy nhiên, cạnh tranh gay gắt và chi phí vật liệu tăng khiến biên lợi nhuận gộp giảm dần. Các doanh nghiệp lớn sẽ lợi thế hơn trong các dự án phức tạp, giúp củng cố vị thế.
2.2 Nhu Cầu Đầu Tư Phát Triển Nguồn Điện: Vai Trò Của Doanh Nghiệp EPC
Nhu cầu đầu tư nguồn điện giai đoạn 2025-2030 ước khoảng 21 tỷ USD/năm, với 31% cho điện gió và 15% cho điện mặt trời. Vốn tư nhân chiếm 70%, mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp EPC như PC1, TV2, PVS.
- TV2: Với hơn 200 dự án (tổng công suất >62.000 MW), TV2 ký hợp đồng EPC cho Ô Môn IV (giá trị 22.000 tỷ đồng, phần TV2: 4.000 tỷ) và tư vấn tiền khả thi điện hạt nhân Ninh Thuận 1.
- PVS: Tham gia dự án Lô B – Ô Môn với giá trị >1,2 tỷ USD, dự kiến tăng trưởng xây lắp 66-67% năm 2025-2026.
2.3 Các Nguồn Điện Mới: Cơ Hội Cho Nhà Tư Vấn Và Thiết Kế
Đầu tư vào điện hạt nhân (6,2%), thủy điện tích năng/BESS (5,1%) và điện sinh khối (8%) tạo cơ hội sớm cho TV1, TV2 trong nghiên cứu và thiết kế.
III. Năng Lượng Tái Tạo: Bước Vào Chu Kỳ Phát Triển Mới
3.1 Điện Mặt Trời: Giá Cạnh Tranh Nhưng Cơ Chế DPPA Chưa Hoàn Thiện
Cơ chế đấu thầu và DPPA là nền tảng, nhưng khung giá 2025 thấp hơn 50% so với FIT cũ, trong khi chi phí giảm chỉ 33% (theo IRENA). Tốc độ đầu tư chậm, nhưng nhu cầu điện sạch tăng sẽ thúc đẩy tăng trưởng. Các doanh nghiệp như REE, TV2 quan tâm điện mặt trời nổi kết hợp BESS.
3.2 Điện Gió Trên Bờ: Môi Trường Chính Sách Thuận Lợi
Khung giá mới cao hơn 14-23% so với chuyển tiếp, khuyến khích bán cho EVN qua đấu thầu. Doanh nghiệp như HDG, GEG, REE, PC1 sẽ hưởng lợi.
3.3 Các Doanh Nghiệp Hàng Đầu Trong Lĩnh Vực Năng Lượng Tái Tạo
- REE: Triển khai Duyên Hải (48 MW), chuẩn bị Trà Vinh V1-3/5/6 (128 MW), khảo sát Nam Bộ 3 (500 MW). Đề án 10 GW điện gió ngoài khơi đến 2040 (vốn 35-40 tỷ USD). Mục tiêu: +100 MW 2025, +500 MW 3 năm, 2.000-3.000 MW 2030.
- HDG: Mục tiêu 900 MW 2030, triển khai Phước Hữu (50 MW), Bình Gia (80 MW), 7A mở rộng (21 MW).
- GEG: Triển khai VPL2 Bến Tre (40 MW), Đức Huệ 2 (50 MW + BESS, DPPA với Samsung), Tân Thành (100 MW).
- PC1: Mục tiêu 1.000 MW 2030, 1.300 MW 2032, với ~1 GW dự án đến 2030.
Cơ chế mới tạo sân chơi cạnh tranh, ưu tiên doanh nghiệp có năng lực.
IV. Những Thách Thức Phía Trước
4.1 Hoàn Thiện Cơ Chế Mua Bán Điện Trực Tiếp
Nghị Định 57 còn khoảng trống về khung giá, đấu nối lưới và hợp đồng DPPA.
4.2 Áp Lực Tài Chính Cho Điện Khí LNG
Chi phí cao hạn chế cạnh tranh trên VWEM; cơ chế bao tiêu Qc là then chốt, nhưng phụ thuộc giá khí quốc tế.
4.3 Tốc Độ Đầu Tư Điện Mặt Trời Còn Chậm
Khung giá chưa hấp dẫn và DPPA chưa hoàn thiện làm chậm tiến độ; cần hoàn thiện chính sách sớm.
V. Kết Luận: Cơ Hội Đầy Hứa Hẹn Cho Ngành Điện
Năm 2026 sẽ là năm then chốt, với nhu cầu đầu tư 136,3 tỷ USD (2026-2030) và 130 tỷ USD (2031-2035). Doanh nghiệp xây lắp hưởng lợi từ lưới điện; EPC từ dự án mới; NLTT từ cơ chế cạnh tranh. Thành công phụ thuộc hoàn thiện chính sách (đặc biệt DPPA) và huy động vốn tư nhân. Thị trường đang trưởng thành, hướng tới bền vững và tự chủ, mang lại triển vọng sáng sủa cho ngành điện Việt Nam.
