Chính phủ liên bang Mỹ chính thức bước vào trạng thái đóng cửa một phần từ 0h01 ngày 1/10 (giờ địa phương, tức 11h giờ Việt Nam), đánh dấu lần đầu tiên sau gần bảy năm kể từ cuộc khủng hoảng ngân sách năm 2018-2019. Bế tắc tại Thượng viện trong việc thông qua dự luật gia hạn ngân sách đã đẩy hàng trăm nghìn nhân viên liên bang vào tình trạng nghỉ việc không lương, đồng thời làm gián đoạn nhiều dịch vụ công thiết yếu. Với sự phân cực đảng phái ngày càng sâu sắc, cuộc đóng cửa lần này được đánh giá nghiêm trọng hơn cả về quy mô lẫn tác động lâu dài.
1. Nguyên Nhân Dẫn Đến Đóng Cửa Chính Phủ
Bế tắc tại Quốc hội
- Dự luật ngân sách thất bại: Theo Reuters, Đảng Cộng hòa, hiện kiểm soát Thượng viện, đã đề xuất một dự luật ngân sách tạm thời để duy trì hoạt động chính phủ đến ngày 21/11. Tuy nhiên, dự luật chỉ nhận được 55 phiếu thuận và 45 phiếu chống, không đạt ngưỡng tối thiểu 60 phiếu cần thiết để vượt qua cơ chế filibuster tại Thượng viện.
- Yêu cầu đặc biệt của dự luật ngân sách: Mặc dù các dự luật thông thường chỉ cần đa số quá bán (51/100 phiếu), dự luật ngân sách đòi hỏi ít nhất 60 phiếu thuận để đảm bảo sự đồng thuận rộng rãi, tránh lạm dụng quyền lực.
- Mâu thuẫn đảng phái:
- Đảng Dân chủ: Kiên quyết yêu cầu mọi dự luật chi tiêu phải bao gồm các khoản trợ cấp bổ sung cho chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là chương trình Obamacare, vốn được xem là “dây đỏ” không thể hy sinh.
- Đảng Cộng hòa: Cho rằng y tế và ngân sách nên được xử lý riêng biệt, ưu tiên cắt giảm chi tiêu xã hội để kiểm soát nợ công.
- Đàm phán đổ vỡ: Đảng Dân chủ đề xuất các phương án ngắn hạn, như gia hạn ngân sách 7-10 ngày, nhưng bị Đảng Cộng hòa bác bỏ. Tổng thống Donald Trump tuyên bố trên nền tảng X: “Nếu chính phủ phải đóng cửa, cứ để nó đóng”, đồng thời đổ lỗi cho phe Dân chủ vì “không hợp tác vì lợi ích quốc gia”. Phó Tổng thống JD Vance thậm chí ví lập trường của phe Dân chủ như “chĩa súng vào đầu người Mỹ”.
Phân cực chính trị gia tăng
- Giáo sư John Owens từ Đại học Westminster (London) nhận định trên The Guardian: “Cuộc tranh luận lần này xoay quanh tài trợ y tế, đặc biệt là Obamacare. Sự bất đồng không chỉ là về ngân sách mà còn phản ánh sự phân cực sâu sắc trong hệ thống chính trị Mỹ.”
- Theo ABC News, sự phân cực này đã đạt mức cao nhất kể từ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, khiến các cuộc đàm phán trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết.
2. Hệ Lụy Của Việc Đóng Cửa Chính Phủ
Tác động trực tiếp đến nhân viên liên bang
- Quy mô ảnh hưởng: Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) ước tính khoảng 750.000 nhân viên liên bang có thể bị buộc nghỉ việc không lương hoặc làm việc không nhận lương mỗi ngày trong thời gian đóng cửa.
- Kịch bản xấu hơn: Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) đã yêu cầu các cơ quan liên bang chuẩn bị cho cả kịch bản sa thải vĩnh viễn nếu tình trạng kéo dài. Các chương trình không thuộc “ưu tiên của Tổng thống” – như dự án môi trường và hỗ trợ xã hội – sẽ bị cắt giảm đầu tiên.
- Phản ứng từ lao động: Bà Liz Shuler, Chủ tịch Liên đoàn Lao động AFL-CIO (đại diện cho hơn 12 triệu công nhân), chỉ trích: “Người lao động không phải là quân cờ trong các toan tính chính trị. Họ đã chịu quá nhiều tổn thất từ các lần đóng cửa trước.”
Gián đoạn dịch vụ công
- Dịch vụ thiết yếu được duy trì: Các hoạt động như chi trả an sinh xã hội, kiểm soát không lưu, bảo vệ biên giới và quân sự sẽ tiếp tục nhờ quỹ dự phòng, theo Reuters.
- Dịch vụ bị đình chỉ: Theo Politico, nhiều dịch vụ công khác sẽ bị gián đoạn hoàn toàn, bao gồm:
- Xét xử di trú.
- Kiểm tra thực phẩm của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA).
- Hoạt động của các công viên quốc gia và viện bảo tàng Smithsonian.
- Thiệt hại kinh tế: CNBC ước tính mỗi tuần đóng cửa có thể gây thiệt hại hàng tỷ USD, làm suy yếu niềm tin nhà đầu tư và chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tác động quốc tế
- Các đồng minh như Liên minh Châu Âu và các quốc gia châu Á đang theo dõi sát sao, lo ngại về sự ổn định của Mỹ – đối tác thương mại lớn nhất thế giới.
- Theo CNN, cuộc đóng cửa có thể làm giảm uy tín quốc tế của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát dai dẳng và kinh tế toàn cầu vẫn đang phục hồi sau đại dịch.
3. Lịch Sử Và Triển Vọng Giải Quyết
Lịch sử “điệp khúc” đóng cửa
- Tần suất xảy ra: Kể từ năm 1981, Chính phủ Mỹ đã trải qua 15 lần đóng cửa, phần lớn kéo dài vài ngày, theo The Guardian.
- Lần nghiêm trọng nhất: Cuộc đóng cửa năm 2018-2019 dưới thời Tổng thống Trump kéo dài 35 ngày, gây thiệt hại 11 tỷ USD do bất đồng về chính sách nhập cư và ngân sách biên giới, theo CBS News.
- Bối cảnh hiện tại: Lần đóng cửa này được đánh giá nghiêm trọng hơn do mức độ phân cực chính trị cao và quy mô tác động đến nhân viên liên bang, theo phân tích của CNN.
Triển vọng giải quyết
- Áp lực từ dư luận: Nhà Trắng đã kích hoạt “Đồng hồ Đóng cửa Chính phủ” trên trang web chính thức để theo dõi thời gian thực và gây áp lực lên Quốc hội.
- Khả năng thỏa thuận: Các nhà lập pháp từ cả hai đảng bày tỏ hy vọng đạt được thỏa thuận trong vài ngày tới, nhưng lịch sử cho thấy đàm phán có thể kéo dài hàng tuần.
- Rủi ro dài hạn: Nếu không có đột phá, tác động sẽ lan sang kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng đến thị trường tài chính và chuỗi cung ứng, theo dự báo của Reuters.
4. Kết Luận Và Khuyến Nghị Theo Dõi
Cuộc đóng cửa chính phủ Mỹ năm 2025 không chỉ là hệ quả của bế tắc ngân sách mà còn phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong hệ thống chính trị. Với hàng trăm nghìn nhân viên liên bang và hàng triệu người dân chịu ảnh hưởng từ gián đoạn dịch vụ công, áp lực buộc Quốc hội phải hành động nhanh chóng đang ngày càng tăng. Tuy nhiên, sự phân cực đảng phái và lập trường cứng rắn từ cả hai phía khiến triển vọng đạt thỏa thuận sớm trở nên mong manh.
Khuyến nghị cho nhà đầu tư và quan sát viên:
- Theo dõi sát các thông báo từ Nhà Trắng và Quốc hội, đặc biệt là các cuộc đàm phán trong 48 giờ tới.
- Đánh giá tác động đến thị trường tài chính toàn cầu, bao gồm chứng khoán Mỹ (S&P 500, Nasdaq) và các tài sản liên quan như USD, vàng.
- Cảnh giác với rủi ro bất ổn địa chính trị, đặc biệt khi các đồng minh như EU và châu Á có thể điều chỉnh chiến lược thương mại trước sự không chắc chắn từ Mỹ.
Cuộc khủng hoảng này là lời nhắc nhở rằng, trong một thế giới kết nối toàn cầu, sự bất ổn nội bộ của Mỹ có thể gây ra những hệ lụy vượt xa biên giới.
