Ngày 7 tháng 7 năm 2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã công bố một sắc lệnh hành pháp mới, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách thương mại quốc tế của Mỹ. Được mệnh danh là “thư thuế quan,” sắc lệnh này áp đặt một loạt mức thuế mới lên hàng hóa nhập khẩu từ nhiều quốc gia, với hiệu lực từ ngày 1 tháng 8 năm 2025. Động thái này không chỉ nhằm bảo vệ nền kinh tế nội địa mà còn gửi thông điệp cứng rắn đến các đối tác thương mại toàn cầu, đồng thời đặt ra thách thức lớn cho các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ.
Các Mức Thuế Mới và Đối Tượng Áp Dụng
Theo sắc lệnh, các quốc gia sau sẽ chịu các mức thuế nhập khẩu mới, với tỷ lệ cụ thể như sau:
-
Campuchia, Thái Lan: 36%
-
Bangladesh, Serbia: 35%
-
Indonesia: 32%
-
Bosnia: 30%
-
Tunisia, Nhật Bản, Hàn Quốc: 25%
-
Việt Nam: Tiếp tục chịu mức thuế quốc gia 20%, nhưng bị áp thêm thuế “transshipment” lên tới 40% đối với hàng hóa nghi ngờ nhập từ Trung Quốc qua con đường trung chuyển.
Các mức thuế này được áp dụng trên ba loại hình chính, mỗi loại có mục tiêu và cách tính riêng:
-
Thuế Quốc Gia: Áp dụng trực tiếp lên hàng hóa sản xuất nội địa của các quốc gia bị liệt kê. Đây là mức thuế cơ bản, phản ánh đánh giá của Mỹ về các chính sách thương mại hoặc sản xuất của quốc gia đó. Việt Nam hiện chịu mức thuế quốc gia 20%, nhưng vẫn nằm trong danh sách theo dõi chặt chẽ.
-
Thuế “Transshipment”: Nhắm vào hàng hóa bị nghi ngờ được nhập từ Trung Quốc, sau đó được chuyển qua một quốc gia thứ ba để tránh thuế chống bán phá giá hoặc thuế đối với hàng Trung Quốc. Việt Nam bị áp mức thuế này ở mức 40%, cao nhất trong danh sách. Tuy nhiên, chi tiết về cách xác định và áp dụng thuế này vẫn chưa được công bố rõ ràng, gây lo ngại cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
-
Thuế Ngành (Sectoral): Đây là loại thuế đặc biệt, áp dụng theo từng lĩnh vực cụ thể, với mức thuế dao động từ 25% đến 50%. Một số ngành đang chờ kết quả điều tra bổ sung, và Mỹ có thể sử dụng loại thuế này như một “con bài chiến lược” để đàm phán song phương với từng quốc gia. Tính linh hoạt của thuế ngành khiến nó trở thành công cụ áp lực mạnh mẽ trong các cuộc thương lượng thương mại.
Thời Hạn và Tình Hình Pháp Lý
Ban đầu, các mức thuế mới dự kiến có hiệu lực sớm hơn, nhưng Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh hành pháp lùi thời hạn áp dụng đến ngày 1 tháng 8 năm 2025. Quyết định này được đưa ra ngay trước khi lệnh tạm hoãn 90 ngày, ban hành trước đó, hết hiệu lực vào ngày 9 tháng 7 năm 2025.
Việc gia hạn thời gian được cho là nhằm tạo cơ hội cho các quốc gia bị ảnh hưởng để đàm phán hoặc điều chỉnh chính sách thương mại, nhưng cũng làm gia tăng áp lực đối với các nhà xuất khẩu toàn cầu.
Tuyên Bố Cứng Rắn từ Tổng thống Trump
Trong bài phát biểu công bố sắc lệnh, Tổng thống Trump nhấn mạnh rằng đây là “lời đề nghị cuối cùng” của Mỹ đối với các quốc gia trong danh sách. Ông cảnh báo rằng bất kỳ hành động trả đũa nào, chẳng hạn như áp thuế đáp trả từ các quốc gia bị ảnh hưởng, sẽ dẫn đến việc Mỹ tăng thêm mức thuế áp lên quốc gia đó.
Tuyên bố này không chỉ khẳng định lập trường cứng rắn của chính quyền Trump mà còn làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng thương mại toàn cầu.
Tác Động Dự Kiến
Động thái áp thuế mới của Mỹ được dự báo sẽ tạo ra những tác động sâu rộng, đặc biệt đối với các quốc gia phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ, như Việt Nam, Thái Lan, Nhật Bản và Hàn Quốc. Một số kịch bản có thể xảy ra bao gồm:
-
Tăng chi phí xuất khẩu: Các doanh nghiệp tại các quốc gia bị áp thuế sẽ phải đối mặt với chi phí cao hơn, dẫn đến giá hàng hóa tăng hoặc lợi nhuận giảm.
-
Chuyển dịch chuỗi cung ứng: Một số quốc gia có thể tìm cách chuyển sản xuất sang các nước không bị áp thuế để tránh gánh nặng thuế quan.
-
Đàm phán song phương: Các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc, vốn là đồng minh chiến lược của Mỹ, có thể thúc đẩy đàm phán để giảm mức thuế hoặc đạt được các thỏa thuận miễn trừ.
-
Nguy cơ chiến tranh thương mại: Nếu các quốc gia bị ảnh hưởng đáp trả bằng thuế quan riêng, một cuộc chiến thương mại toàn cầu có thể bùng nổ, gây tổn hại đến nền kinh tế toàn cầu.
Riêng với Việt Nam, mức thuế “transshipment” 40% là một thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh nước này đang nỗ lực khẳng định vai trò là trung tâm sản xuất độc lập, không phụ thuộc vào Trung Quốc. Các doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng phối hợp với chính phủ để làm rõ các tiêu chí xác định hàng hóa “transshipment” và chuẩn bị các biện pháp ứng phó.
Phản Ứng Quốc Tế
Cho đến nay, phản ứng từ các quốc gia bị ảnh hưởng vẫn đang được theo dõi chặt chẽ. Một số nước như Nhật Bản và Hàn Quốc đã bày tỏ lo ngại và kêu gọi đối thoại thương mại với Mỹ. Trong khi đó, các quốc gia Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Thái Lan và Campuchia, đang đánh giá tác động kinh tế và xem xét các lựa chọn đối phó.
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cũng có thể trở thành diễn đàn để các quốc gia này khiếu nại nếu cho rằng các mức thuế của Mỹ vi phạm quy tắc thương mại quốc tế.
Kết Luận
“Thư thuế quan” của Tổng thống Trump là một bước đi táo bạo, thể hiện rõ chiến lược “Nước Mỹ trên hết” trong chính sách thương mại. Với thời hạn áp dụng đang đến gần, các quốc gia bị ảnh hưởng cần nhanh chóng hành động để giảm thiểu thiệt hại kinh tế.
Trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, động thái này không chỉ là một đòn cảnh báo mà còn có thể định hình lại cục diện thương mại quốc tế trong những năm tới.
