Tổng thống Trump Công Bố Thỏa Thuận Thương Mại Lịch Sử
Ngày 11/6/2025, Tổng thống Donald Trump tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social rằng Mỹ và Trung Quốc đã hoàn tất một thỏa thuận thương mại mang tính bước ngoặt, chỉ còn chờ sự phê duyệt cuối cùng từ ông và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Thỏa thuận này, theo ông Trump, thiết lập mức thuế quan 55% mà Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc, trong khi Trung Quốc chỉ áp thuế 10% đối với hàng hóa Mỹ. Tuyên bố này ngay lập tức gây tranh cãi do sự chênh lệch đáng kể giữa hai mức thuế, đồng thời dấy lên câu hỏi liệu Trung Quốc có phải chịu nhượng bộ lớn để đạt được thỏa thuận.
Một quan chức Nhà Trắng đã lên tiếng làm rõ tuyên bố của Tổng thống Trump, khẳng định mức thuế 55% không phải là mới và phản ánh các chính sách thuế quan hiện hành. Theo Reuters, con số này bao gồm:
- Mức thuế cơ bản 10% áp dụng cho hầu hết các đối tác thương mại toàn cầu từ tháng 4/2025;
- Thuế bổ sung 20% liên quan đến cáo buộc Trung Quốc xuất khẩu hóa chất dùng sản xuất fentanyl;
- 25% từ các mức thuế được áp dụng từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump (2017-2021) cùng các thuế khác theo quy chế tối huệ quốc.
Trong khi đó, Trung Quốc duy trì mức thuế 10% như đã thống nhất trong đàm phán tại Geneva vào tháng 5/2025.
Bối Cảnh Đàm Phán và Những Điểm Đột Phá
Thỏa thuận được công bố sau hai ngày đàm phán cấp cao tại London từ 9-10/6/2025, với sự tham gia của phái đoàn Mỹ do Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Đại diện Thương mại Jamieson Greer dẫn đầu, cùng phái đoàn Trung Quốc do Phó Thủ tướng Hà Lập Phong đại diện. Cuộc đàm phán đạt được một “thỏa thuận khung then chốt,” mở ra triển vọng giải quyết các bất đồng thương mại kéo dài giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Điểm nổi bật của thỏa thuận là sự đồng thuận về chuỗi cung ứng đất hiếm và nam châm, vốn là nguyên liệu chiến lược trong các ngành công nghiệp quốc phòng, ô tô điện, và năng lượng tái tạo. Trung Quốc, quốc gia kiểm soát khoảng 60% sản lượng đất hiếm toàn cầu và gần 90% hoạt động tinh chế, cam kết cung cấp các vật liệu này cho Mỹ. Đổi lại, Mỹ đồng ý duy trì chính sách cho phép sinh viên Trung Quốc theo học tại các trường đại học và cao đẳng Mỹ, cùng với các cam kết khác chưa được công bố chi tiết.
Cuộc đàm phán tại London là kết quả của những nỗ lực ngoại giao trước đó, bao gồm cuộc điện đàm kéo dài 90 phút giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình vào ngày 5/6/2025, cũng như các thỏa thuận sơ bộ đạt được tại Geneva vào tháng 5/2025.
Tại Geneva, hai bên đồng ý tạm hoãn áp thuế trong 90 ngày, giảm mức thuế của Mỹ từ 145% xuống 30% và của Trung Quốc từ 125% xuống 10%. Tuy nhiên, các lô hàng đất hiếm từ Trung Quốc vẫn bị trì hoãn, khiến Mỹ cáo buộc Bắc Kinh vi phạm cam kết. Thỏa thuận khung tại London được kỳ vọng sẽ tháo gỡ nút thắt này.
Phản Ứng Từ Hai Phía
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick bày tỏ lạc quan về triển vọng của thỏa thuận, nhấn mạnh rằng nó sẽ mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho Mỹ. Đại diện Thương mại Jamieson Greer khẳng định Washington đang thúc đẩy tiến trình một cách tích cực, nhưng nhấn mạnh rằng thỏa thuận vẫn cần sự phê duyệt cuối cùng từ lãnh đạo hai nước.
Về phía Trung Quốc, Phó Thủ tướng Hà Lập Phong kêu gọi Mỹ hợp tác để biến cam kết thành hành động cụ thể, nhấn mạnh rằng không bên nào chiến thắng trong chiến tranh thương mại. Ông Hà khẳng định Trung Quốc sẵn sàng giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại bình đẳng và hợp tác đôi bên cùng có lợi, đồng thời cảnh báo rằng các biện pháp trả đũa sẽ được thực hiện nếu lợi ích của Bắc Kinh bị xâm phạm.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc, bao gồm nền tảng Yuyuan Tantian thuộc CCTV, mô tả cuộc đàm phán tại London là “thẳng thắn, sâu sắc, và mang tính xây dựng.” Ông La Chấn Hưng, trưởng Ban Nghiên cứu Kinh tế tại Viện Nghiên cứu Mỹ, Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho rằng tiến triển nhanh chóng của đàm phán xuất phát từ sự trao đổi hiệu quả trong thời gian ngắn và áp lực kinh tế buộc cả hai bên phải đạt đồng thuận.
Phân Tích Sự Chênh Lệch Thuế Quan
Sự chênh lệch giữa mức thuế 55% của Mỹ và 10% của Trung Quốc đã gây ra nhiều tranh luận. Một số nhà phân tích cho rằng con số 55% là cách Tổng thống Trump “quảng bá” chính sách thuế quan để nhấn mạnh lợi thế của Mỹ.
Theo quan chức Nhà Trắng, mức thuế này không phản ánh một chính sách mới mà là tổng hợp các mức thuế hiện hành, bao gồm cả các biện pháp từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Điều này giải thích tại sao con số 55% không được đề cập trong các cuộc đàm phán tháng 5/2025 tại Geneva, vốn chỉ thống nhất mức thuế 30% (bao gồm 10% thuế cơ bản và 20% thuế fentanyl).
Tuy nhiên, một số ý kiến hoài nghi cho rằng tuyên bố của ông Trump có thể phóng đại mức thuế thực tế để củng cố hình ảnh chính trị trong nước, đặc biệt trước thềm cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026. Nhà kinh tế Kelly Chen từ DNB Bank nhận định rằng thỏa thuận hiện tại mang tính “hời hợt,” và không đủ thời gian để hai nước đạt được những thay đổi sâu sắc trong quan hệ thương mại trước các sự kiện chính trị quan trọng.
Mặt khác, mức thuế 10% của Trung Quốc phản ánh chiến lược trả đũa có chọn lọc của Bắc Kinh. Thay vì áp thuế cao trên diện rộng, Trung Quốc tập trung vào các ngành xuất khẩu chủ lực của Mỹ như nông sản, năng lượng, và thiết bị nông nghiệp, nhằm tối đa hóa đòn bẩy đàm phán. Điều này cũng phù hợp với lập trường của Trung Quốc về việc tránh leo thang chiến tranh thương mại, như được Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Xie Feng nhấn mạnh khi kêu gọi “chung sống hòa bình” và tránh “lưỡng bại câu thương.”
Tác Động Kinh Tế và Triển Vọng
Thỏa thuận khung được công bố vào ngày 11/6/2025 đã mang lại phản ứng tích cực từ thị trường tài chính. Các chỉ số chứng khoán tương lai của Mỹ tăng mạnh, đồng nhân dân tệ Trung Quốc đạt mức cao nhất trong 6 tháng so với USD, và các thị trường châu Á như Tokyo, Thượng Hải, và Seoul ghi nhận mức tăng đáng kể.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng thỏa thuận này chỉ là bước đầu, và rủi ro bất ổn thương mại vẫn còn cao. Nhà kinh tế Sam Jochim từ EFG Asset Management nhận định rằng kinh nghiệm từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump cho thấy các thỏa thuận thương mại có thể dễ dàng bị phá vỡ nếu không được thực thi nghiêm túc.
Đối với Mỹ, việc đảm bảo nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc là một thắng lợi chiến lược, giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng bị Bắc Kinh kiểm soát. Tuy nhiên, các hạn chế xuất khẩu công nghệ của Mỹ sang Trung Quốc, bao gồm chip bán dẫn và linh kiện hạt nhân, vẫn có thể gây căng thẳng mới.
Đối với Trung Quốc, thỏa thuận này giúp giảm áp lực kinh tế từ các mức thuế cao của Mỹ, vốn đã khiến Ngân hàng Goldman Sachs hạ dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc xuống 3% vào tháng 4/2025. Tuy nhiên, việc duy trì xuất khẩu đất hiếm và tiếp cận thị trường giáo dục Mỹ không đủ để giải quyết các vấn đề cơ cấu trong quan hệ thương mại song phương.
Tác Động Đối Với Việt Nam và ASEAN
Thỏa thuận Mỹ – Trung tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các nước ASEAN, bao gồm Việt Nam. Với mức thuế 46% áp lên hàng hóa Việt Nam, cao hơn mức 30% ban đầu của Trung Quốc, Việt Nam đang chịu áp lực cạnh tranh lớn. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu ASEAN không đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ trước ngày 8/7/2025, lợi thế về lao động giá rẻ và vị trí địa lý có thể bị vô hiệu hóa.
Việt Nam đã bắt đầu đàm phán với Mỹ từ ngày 7/5/2025, đề xuất giảm thuế nhập khẩu hàng Mỹ về 0% và cam kết mua thêm sản phẩm Mỹ như máy bay Boeing và khí hóa lỏng. Tuy nhiên, thặng dư thương mại lớn của Việt Nam với Mỹ (gần 30% kim ngạch xuất khẩu năm 2024) khiến các cuộc đàm phán trở nên phức tạp.
Kết Luận
Thỏa thuận thương mại Mỹ – Trung công bố ngày 11/6/2025 là một bước tiến quan trọng trong việc giảm căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mức thuế 55% của Mỹ, dù gây tranh cãi, được giải thích là tổng hợp các chính sách thuế hiện hành, trong khi mức thuế 10% của Trung Quốc phản ánh chiến lược trả đũa có chọn lọc. Tuy nhiên, với những thách thức pháp lý, kinh tế, và chính trị còn phía trước, triển vọng của thỏa thuận phụ thuộc vào sự phê duyệt cuối cùng của lãnh đạo hai nước và khả năng thực thi các cam kết. Đối với Việt Nam và các nước ASEAN, thỏa thuận này là lời nhắc nhở về sự cần thiết phải đẩy nhanh đàm phán với Mỹ để bảo vệ lợi ích kinh tế trong bối cảnh thương mại toàn cầu đầy biến động.
