Đất hiếm Trung Quốc mở ra cơ hội đột phá khi Mỹ cân nhắc nới kiểm soát xuất khẩu chip

Trong bối cảnh cạnh tranh kinh tế toàn cầu ngày càng khốc liệt, đất hiếm Trung Quốc đang trở thành tâm điểm của các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung. Ngày 9/6/2025, Mỹ và Trung Quốc khởi động vòng đàm phán thứ ba tại London, nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến nguồn cung đất hiếm Trung Quốc và chính sách kiểm soát xuất khẩu chip.

Ý tưởng Mỹ nới kiểm soát xuất khẩu chip để đổi lấy nguồn đất hiếm ổn định từ Trung Quốc không chỉ mở ra cơ hội hợp tác kinh tế mà còn đặt ra những thách thức lớn về an ninh công nghệ và lạm phát. Các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung hiện đang thu hút sự chú ý toàn cầu, và thỏa thuận đạt được sẽ vừa mở ra cơ hội đột phá, vừa tiềm ẩn những rủi ro lâu dài.

Cuộc đàm phán tại London là bước tiếp nối của vòng đàm phán đầu tiên tại Geneva, Thụy Sĩ, nơi hai bên đạt được một số cam kết về đất hiếm Trung Quốc nhưng không được thực thi đầy đủ. Washington đã cáo buộc Bắc Kinh không tuân thủ đúng các cam kết này, làm gia tăng căng thẳng. Vòng đàm phán thứ ba do Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent dẫn đầu, với sự tham gia của Đại diện Thương mại Jamieson Greer và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick. Phái đoàn Trung Quốc được dẫn dắt bởi Thủ tướng Hà Lập Phong.

Ý Tưởng Trao Đổi Chiến Lược

Ý tưởng trao đổi này được đề xuất trong bối cảnh hai nước nỗ lực đạt được thỏa thuận hòa hoãn thuế quan Mỹ-Trung kéo dài 90 ngày. Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng tiết lộ rằng Tổng thống Donald Trump sẵn sàng nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip nếu Bắc Kinh cam kết đảm bảo nguồn cung đất hiếm Trung Quốc ổn định. Đây là lần đầu tiên chính quyền Trump công khai đưa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip vào đàm phán, đánh dấu sự thay đổi lớn so với chính sách cứng rắn của chính quyền Joe Biden.

Dưới thời Biden, Mỹ áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip nghiêm ngặt nhằm ngăn Trung Quốc tiếp cận công nghệ chip tiên tiến, đặc biệt là những công nghệ có thể mang lại lợi thế quân sự. Tuy nhiên, ông Hassett nhấn mạnh rằng các hạn chế đối với chip cao cấp của Nvidia sẽ không được nới lỏng, nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Mặc dù không nêu rõ biện pháp nào sẽ được điều chỉnh, động thái này cho thấy sự linh hoạt trong chiến lược thương mại của chính quyền Trump, đồng thời phản ánh tầm quan trọng của đất hiếm Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tầm Quan Trọng của Đất Hiếm và Chip Công Nghệ

Đất hiếm Trung Quốc đóng vai trò thiết yếu trong các ngành công nghiệp như điện tử, năng lượng tái tạo và quốc phòng. Trung Quốc kiểm soát phần lớn nguồn cung đất hiếm toàn cầu, khiến Mỹ và nhiều quốc gia khác phụ thuộc vào tài nguyên này.

Trong khi đó, chip công nghệ cao của Mỹ, đặc biệt từ các công ty như Nvidia, là nền tảng cho trí tuệ nhân tạo, máy tính lượng tử và các ứng dụng quân sự tiên tiến. Sự phụ thuộc lẫn nhau này tạo ra một cuộc chơi chiến lược, trong đó đất hiếm Trung Quốc và chip công nghệ trở thành “quân bài” quan trọng trong đàm phán thương mại Mỹ-Trung.

Ông Hassett cho biết Trung Quốc đã chậm trễ trong việc cấp giấy phép xuất khẩu đất hiếm Trung Quốc, tạo ra “điểm nghẽn đáng kể” sau thỏa thuận tại Geneva. Vấn đề này đã được thảo luận chi tiết trong cuộc điện đàm kéo dài hơn một giờ giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tuần trước. Cuộc đối thoại nhấn mạnh vai trò của đất hiếm Trung Quốc như một công cụ đàm phán, đồng thời làm nổi bật sự phức tạp trong việc đạt được thỏa thuận cân bằng lợi ích của cả hai bên.

Thách Thức Từ Thuế Quan và Lạm Phát

Thuế quan Mỹ-Trung là một chủ đề nóng trong các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung. Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick từng tuyên bố với CNN rằng mức thuế quan tối thiểu của Mỹ sẽ không dưới 10%, và đây sẽ là mức cơ sở trong tương lai gần. Trong cuộc phỏng vấn với CBS, ông Hassett từ chối tiết lộ chi tiết về mức thuế quan cụ thể, nhưng khẳng định: “Chắc chắn là sẽ có thuế quan được áp.” Chính sách thuế quan Mỹ-Trung không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ song phương mà còn tác động đến nền kinh tế toàn cầu.

Theo Bộ Tài chính Mỹ, trong tháng 4/2025, Mỹ thu được kỷ lục 16,3 tỷ USD từ thuế quan Mỹ-Trung, tăng mạnh so với 8,75 tỷ USD trong tháng 3. Kể từ đầu năm tài khóa 2025 (tháng 10/2024), tổng thu từ thuế quan đạt khoảng 63,3 tỷ USD, tăng hơn 15 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước. Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) ước tính rằng tăng thu thuế quan Mỹ-Trung có thể giảm thâm hụt ngân sách khoảng 3 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới, không tính đến các tác động kinh tế khác.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rằng thuế quan Mỹ-Trung cao có thể đẩy lạm phát tại Mỹ tăng trở lại, đồng thời làm tăng nguy cơ suy thoái kinh tế. Dù vậy, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ trong tháng 4/2025 chỉ tăng 2,3% so với cùng kỳ năm trước, mức thấp nhất trong hơn 4 năm, cho thấy lạm phát đang được kiểm soát tốt hơn dự đoán. Ông Hassett nhấn mạnh: “Tất cả các chính sách của chúng tôi đều đang giúp lạm phát và giảm thâm hụt ngân sách bằng tăng thu ngân sách từ thuế quan.”

Sự Thay Đổi Trong Chính Sách Thương Mại

Theo nhận định của tờ Financial Times, phát biểu của ông Hassett là dấu hiệu đầu tiên cho thấy ông Trump sẵn sàng đưa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip lên bàn đàm phán. Điều này sẽ đánh dấu một sự thay đổi đáng kể so với cách làm của chính quyền của Tổng thống tiền nhiệm Joe Biden.

Thời ông Biden, Mỹ đã đưa ra các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip toàn diện nhằm mục đích khiến Trung Quốc khó có được công nghệ chip tiên tiến của Mỹ có khả năng mang lại lợi ích về mặt quân sự cho Bắc Kinh.

Ông Hassett không nêu rõ biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip nào sẽ được nới lỏng, nhưng có ý nói rằng Mỹ sẽ không nới lỏng các hạn chế nhằm ngăn hãng chip Mỹ Nvidia bán các loại chip cao cấp cho các công ty Trung Quốc.

Vào tháng trước, Financial Times đưa tin rằng chính quyền Trump đang có kế hoạch đưa một số công ty chip Trung Quốc vào “danh sách đen” về xuất khẩu của Bộ Thương mại Mỹ. Tuy nhiên, một số quan chức đề nghị hoãn động thái này để tránh tác động tiêu cực đến đàm phán thương mại Mỹ-Trung. Điều này cho thấy sự thận trọng của Mỹ trong việc cân bằng giữa an ninh công nghệ và lợi ích kinh tế, đồng thời nhấn mạnh vai trò của đất hiếm Trung Quốc trong việc định hình các quyết định thương mại.

Phản Ứng Từ Trung Quốc

Trung Quốc đã nhiều lần chỉ trích các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip của Mỹ, cho rằng chúng làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và cản trở hợp tác kinh tế. Việc Bắc Kinh sử dụng đất hiếm Trung Quốc như một công cụ đàm phán gần đây cho thấy sự thay đổi trong chiến lược thương mại.

Đây là lần đầu tiên Trung Quốc dùng “quân bài” đất hiếm Trung Quốc một cách nghiêm túc để gây áp lực lên Mỹ, đánh dấu bước ngoặt trong cuộc đối đầu thương mại. Động thái này không chỉ phản ánh sự tự tin của Trung Quốc trong việc kiểm soát nguồn tài nguyên chiến lược mà còn làm gia tăng căng thẳng trong đàm phán thương mại Mỹ-Trung.

Tác Động Kinh Tế và Chính Trị

Chính quyền Trump khẳng định rằng các chính sách thuế quan Mỹ-Trung và thương mại đang giúp giảm lạm phát và thâm hụt ngân sách. Tuy nhiên, dự luật giảm thuế của Trump, hiện đang được Thượng viện Mỹ thảo luận, được dự báo sẽ làm tăng nợ công thêm 3,8 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới, từ mức 36 nghìn tỷ USD hiện nay.

Thâm hụt ngân sách của Mỹ trong năm tài khóa 2024 đạt 2 nghìn tỷ USD, tương đương khoảng 7% GDP, theo báo cáo của CBO vào tháng 6/2024. Việc tăng thuế quan Mỹ-Trung có thể mang lại nguồn thu đáng kể, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ làm gia tăng giá cả hàng hóa và gây áp lực lên người tiêu dùng Mỹ.

Việc Mỹ nới kiểm soát xuất khẩu chip có thể cải thiện quan hệ thương mại với Trung Quốc, nhưng cũng đặt ra câu hỏi về an ninh công nghệ. Liệu Mỹ có đang mạo hiểm với vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ cao? Sự phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc khiến Mỹ phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích kinh tế ngắn hạn và an ninh quốc gia dài hạn. Trong khi đó, Trung Quốc cũng đối mặt với áp lực phải duy trì nguồn cung đất hiếm Trung Quốc ổn định để đáp ứng nhu cầu toàn cầu, đồng thời bảo vệ lợi ích của mình trong đàm phán thương mại Mỹ-Trung.

Tầm Nhìn Dài Hạn

Cuộc đàm phán tại London không chỉ là cơ hội để giải quyết các vấn đề trước mắt mà còn định hình tương lai quan hệ thương mại giữa hai cường quốc. Nếu Mỹ và Trung Quốc đạt được cái “bắt tay mạnh mẽ” như ông Hassett kỳ vọng, thế giới có thể chứng kiến một bước tiến quan trọng trong việc giảm căng thẳng thương mại. Tuy nhiên, với sự phức tạp của đất hiếm Trung Quốc, kiểm soát xuất khẩu chip, và thuế quan Mỹ-Trung, bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo cân bằng giữa lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia.

Việc đất hiếm Trung Quốc trở thành trung tâm của đàm phán thương mại Mỹ-Trung cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của các tài nguyên chiến lược trong thương mại toàn cầu. Trong khi đó, sự linh hoạt của Mỹ nới kiểm soát xuất khẩu chip có thể mở ra cơ hội hợp tác mới, nhưng cũng đòi hỏi sự thận trọng để tránh làm suy yếu vị thế công nghệ. Với các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung tiếp tục diễn ra, thế giới đang dõi theo từng bước đi của hai cường quốc này để xem liệu họ có thể đạt được một thỏa thuận bền vững hay không.

Kết Luận

Cuộc đàm phán thương mại tại London giữa Mỹ và Trung Quốc đang mở ra một chương mới trong quan hệ kinh tế toàn cầu. Đất hiếm Trung Quốc không chỉ là một tài nguyên chiến lược mà còn là yếu tố định hình các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung, cùng với khả năng Mỹ nới kiểm soát xuất khẩu chip.

Mặc dù mang lại cơ hội cải thiện hợp tác kinh tế, các quyết định này cũng đặt ra thách thức về lạm phát, nợ công và an ninh công nghệ. Liệu thỏa thuận này có thể mang lại sự cân bằng lâu dài, hay chỉ là giải pháp tạm thời trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt? Kết quả của các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung sẽ có tác động sâu rộng không chỉ đến hai quốc gia mà còn đến nền kinh tế toàn cầu.

>> Giá Cước Vận Tải Biển Tăng Vọt Mang Lại Cơ Hội Vàng Cho Doanh Nghiệp Việt Nam