Sự kiện Tổng Bí thư Tô Lâm xuất hiện trên trang bìa tạp chí The Economist vào tháng 5 năm 2025 đã đánh dấu một cột mốc quan trọng, khẳng định vị thế ngày càng nổi bật của Việt Nam trên trường quốc tế.

Được mô tả là quốc gia đứng trước ngưỡng cửa chuyển mình lịch sử, Việt Nam đang chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu sang một nền kinh tế hiện đại, với tiềm năng trở thành “con rồng châu Á mới”.

Tuy nhiên, như The Economist nhận định, hành trình này đối mặt với nhiều thách thức trong bối cảnh thế giới phân cực và cạnh tranh thương mại ngày càng khốc liệt.

Bài viết này phân tích các yếu tố thúc đẩy sự chuyển mình của Việt Nam, những thành tựu nổi bật, thách thức hiện tại và chiến lược dài hạn để đạt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Sự Nổi Lên của Tổng Bí thư Tô Lâm

Ông Tô Lâm, với tám năm lãnh đạo cơ quan an ninh trước khi đảm nhận vai trò Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, đại diện cho một phong cách lãnh đạo thực dụng và quyết đoán.

The Economist mô tả ông là một lãnh đạo “không ai ngờ tới” nhưng mang tiềm năng “thay đổi định mệnh của cả dân tộc”.

Ngay sau khi nhậm chức, ông đã khởi xướng các cải cách mạnh mẽ, loại bỏ một số quan chức chính phủ và sửa đổi các quy định kinh tế, hướng tới “giải phóng mọi lực lượng sản xuất”.

Tuyên bố “thời gian không chờ đợi chúng ta” của ông tại các hội nghị quan trọng nhấn mạnh tính cấp bách trong việc thực hiện cải cách để ứng phó với những thách thức như dân số già hóa, chi phí lao động tăng và di sản từ các chiến dịch chống tham nhũng trước đây.

Chiến Lược “Kỷ Nguyên Vươn Mình”

Tại hội nghị Ban Kinh tế-Xã hội Đại hội XIV vào tháng 3 năm 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề xuất một mô hình tăng trưởng mới, nhấn mạnh vai trò của kinh tế tư nhân, công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ trong việc thúc đẩy GDP.

Ông kêu gọi cải cách thể chế, xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, an toàn và thuận lợi cho doanh nghiệp.

Tầm nhìn này không chỉ tập trung vào tăng trưởng kinh tế mà còn hướng tới sự bền vững và hội nhập quốc tế, đặt nền móng cho mục tiêu phát triển dài hạn đến năm 2045.

Định Hướng Trở Thành Quốc Gia Thu Nhập Cao

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu tham vọng:

Báo cáo “Việt Nam 2045” đang được xây dựng với chín nội dung trọng tâm:

1. Đánh giá con đường phát triển và mục tiêu dài hạn.

2. Phân tích bối cảnh và xu hướng toàn cầu.

3. Thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và tự chủ.

4. Nâng cấp chuỗi giá trị toàn cầu và phát triển khu vực tư nhân.

5. Chuyển đổi không gian kinh tế, tạo các cực tăng trưởng động lực và tăng cường kết nối.

6. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

7. Ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển xanh.

8. Chuyển đổi xã hội hướng tới công bằng và bền vững.

9. Cải cách thể chế để hỗ trợ phát triển lâu dài.

Chuyển Đổi Năng Lượng và Phát Triển Bền Vững

Việt Nam đặt mục tiêu đạt tỷ lệ năng lượng tái tạo chiếm 15-20% tổng năng lượng sơ cấp vào năm 2030 và 65-70% vào năm 2045.

Kế hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia (PDP8) được điều chỉnh để hỗ trợ tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025 và đạt mức tăng trưởng hai con số từ 2026-2030, đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Thành Tựu FDI Ấn Tượng

Năm 2024, Việt Nam ghi dấu ấn với tổng vốn FDI đăng ký đạt 38,23 tỷ USD, đưa Việt Nam vào nhóm 15 quốc gia đang phát triển thu hút FDI hàng đầu thế giới.

Vốn FDI thực hiện đạt kỷ lục 25,35 tỷ USD, tăng 9,4% so với năm trước, khẳng định niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế.

Singapore dẫn đầu với 10,21 tỷ USD, tiếp theo là Hàn Quốc, Trung Quốc, Hồng Kông và Nhật Bản.

Các địa phương như Bắc Ninh, Hải Phòng và TP.HCM là những điểm đến hàng đầu cho dòng vốn này.

Một điểm nhấn đáng chú ý là kế hoạch đầu tư tỷ USD của Trump Organization vào các dự án sân golf, khách sạn và bất động sản tại Việt Nam.

Dự án đầu tiên trị giá 1,5 tỷ USD gần Hà Nội, dự kiến khởi công vào tháng 5 năm 2025, được xem là một trong những dự án lớn nhất của tập đoàn này tại Đông Á.

Thách Thức Thương Mại Quốc Tế

Việt Nam đang đối mặt với áp lực từ chính sách thương mại của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung.

Mặc dù Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề xuất giảm thuế hàng hóa Mỹ về 0%, Cố vấn Thương mại Nhà Trắng Peter Navarro cho rằng đề xuất này chưa đủ và cáo buộc Việt Nam là “điểm trung chuyển” cho hàng hóa Trung Quốc nhằm tránh thuế.

Những áp lực này đòi hỏi Việt Nam phải khéo léo cân bằng quan hệ thương mại với các cường quốc.

Cần Cải Cách Cơ Cấu Kinh Tế

The Economist nhận định rằng mô hình tăng trưởng kinh tế dựa vào lao động giá rẻ, thiết lập từ thời kỳ Đổi mới những năm 1980, đã đạt đến giới hạn.

Báo cáo “Việt Nam 2045″:

Trading Up in a Changing World” của Ngân hàng Thế giới nhấn mạnh rằng mô hình này không đủ để đưa Việt Nam trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.

Việt Nam cần chuyển đổi sang nền kinh tế dựa trên công nghệ, đổi mới sáng tạo và sản xuất giá trị gia tăng cao.

Thách Thức Nhân Khẩu Học

Dân số già hóa nhanh chóng và chi phí lao động tăng đang làm giảm lợi thế cạnh tranh truyền thống của Việt Nam.

Để duy trì đà tăng trưởng, đất nước cần đầu tư mạnh vào giáo dục, đặc biệt là các lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học), đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tăng Cường Hội Nhập Thương Mại

Ngân hàng Thế giới đề xuất năm gói cải cách chính sách để nâng cấp vai trò của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu, bao gồm:

• Tăng cường hội nhập thương mại thông qua giảm rào cản phi thuế quan và tự do hóa thương mại dịch vụ.

• Thúc đẩy kết nối khu vực và đa dạng hóa đối tác thương mại.

• Kết nối doanh nghiệp trong nước với chuỗi cung ứng toàn cầu, khi hiện nay doanh nghiệp nước ngoài chiếm 73% kim ngạch xuất khẩu, trong khi tỷ lệ tham gia của doanh nghiệp địa phương giảm từ 35% xuống 27%.

Phát Triển Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao

Để đạt mục tiêu thu nhập cao, Việt Nam cần mở rộng lực lượng lao động có tay nghề cao, tăng tỷ lệ người học đại học và đầu tư vào cơ sở hạ tầng nghiên cứu.

Vai Trò Của Khu Vực Tư Nhân

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh vai trò của kinh tế tư nhân như một động lực chính cho tăng trưởng. Cải cách thể chế, tạo môi trường minh bạch và thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân, là yếu tố then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hội nhập kinh tế.

Cân Bằng Quan Hệ Giữa Các Cường Quốc

Việt Nam đang đi trên một con đường ngoại giao tinh tế, cân bằng quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc.

Tổng Bí thư Tô Lâm là lãnh đạo châu Á đầu tiên liên lạc với Tổng thống Trump sau khi ông công bố chính sách thuế “tương hỗ” vào tháng 4 năm 2025. Đồng thời, ông cũng đón tiếp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hà Nội, thể hiện nỗ lực duy trì quan hệ cân bằng với cả hai cường quốc.

Tìm Kiếm Đối Tác Mới

Trong bối cảnh bị kẹt giữa lằn ranh Mỹ-Trung, Việt Nam đang tìm cách đa dạng hóa quan hệ quốc tế, tăng cường vai trò trong ASEAN và xây dựng quan hệ với các đối tác mới để giảm phụ thuộc vào một số thị trường lớn.

Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lịch sử để chuyển mình thành “con rồng châu Á mới”.

Với những thành tựu ấn tượng trong thu hút FDI, tăng trưởng kinh tế bền vững và định vị ngày càng quan trọng trên bản đồ toàn cầu, Việt Nam có nền tảng vững chắc để đạt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Tuy nhiên, hành trình này đòi hỏi Việt Nam phải vượt qua nhiều thách thức, từ cạnh tranh thương mại quốc tế, cải cách cơ cấu kinh tế, đến ứng phó với dân số già hóa.

Thành công của “cuộc đổi mới thứ hai” sẽ phụ thuộc vào khả năng thực hiện các cải cách sâu rộng, chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ sang nền kinh tế tri thức và công nghệ cao.

Như The Economist nhận định, nếu thất bại, Việt Nam có nguy cơ bị mắc kẹt trong vai trò công xưởng giá trị thấp; nhưng nếu thành công, đất nước sẽ đưa 100 triệu người dân gia nhập câu lạc bộ các quốc gia phát triển, khẳng định vị thế của một “con rồng châu Á” mới trên trường quốc tế.

Bài viết được biên soạn dựa trên các thông tin và phân tích từ The Economist, báo cáo “Việt Nam 2045” và các nguồn dữ liệu kinh tế uy tín.