Trong bối cảnh Bộ Công Thương áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép cuộn cán nóng (HRC) từ Trung Quốc, lượng thép HRC khổ rộng trên 1.880mm nhập từ quốc gia này tăng đột biến, chiếm tới 62% tổng lượng nhập khẩu trong 4 tháng đầu năm 2025. Diễn biến này làm dấy lên lo ngại về hành vi lẩn tránh thuế, gây áp lực lớn lên các nhà sản xuất nội địa như Hòa Phát và Formosa. Các doanh nghiệp trong nước đang kêu gọi Bộ Công Thương mở rộng phạm vi điều tra và áp dụng biện pháp mạnh tay để bảo vệ ngành thép.
Thép HRC Trung Quốc: Tăng Đột Biến Khổ Rộng, Nghi Lẩn Tránh Thuế
Theo Cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam nhập khẩu 3,1 triệu tấn thép HRC, giảm 15% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, thép HRC từ Trung Quốc chiếm 62% tổng lượng, tương đương 1,9 triệu tấn, duy trì vị thế thống lĩnh. Đáng chú ý, thép HRC có khổ rộng trên 1.880mm ghi nhận tăng trưởng bất thường, với 335.000 tấn nhập khẩu trong 4 tháng, gấp 4,6 lần so với 6 tháng cuối năm 2024 (71.200 tấn) và gấp 25 lần so với 6 tháng đầu năm 2024.
Riêng tháng 4/2025, lượng thép khổ rộng nhập từ Trung Quốc đạt 214.000 tấn, tăng 81% so với tổng lượng nhập cả quý I/2025 (118.000 tấn). Xu hướng này bắt đầu ngay sau khi Bộ Công Thương áp thuế chống bán phá giá tạm thời từ ngày 21/2/2025, với mức thuế 19,38% – 27,83% cho thép HRC có độ dày 1,2 – 25,4mm và chiều rộng không quá 1.880mm.
Các doanh nghiệp nội địa cho rằng, thép HRC khổ rộng trên 1.880mm không khác biệt đáng kể về kỹ thuật, công năng, và kênh phân phối so với thép trong phạm vi điều tra. Việc chuyển sang nhập khẩu thép khổ lớn hơn được xem là hành vi lẩn tránh thuế, nhằm né biện pháp phòng vệ thương mại. Một doanh nghiệp thép cảnh báo: “Nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời, xu hướng lách thuế sẽ mở rộng sang các khổ lớn hơn, làm suy yếu ngành sản xuất nội địa.”
Áp Lực Lên Ngành Thép Nội Địa
Hiện tại, Tập đoàn Hòa Phát và Formosa là hai nhà sản xuất thép HRC lớn nhất Việt Nam, với năng lực đáp ứng phần lớn nhu cầu nội địa. Sau quyết định áp thuế chống bán phá giá, thị phần của Hòa Phát tăng mạnh, bù đắp cho sự sụt giảm từ thị trường xuất khẩu do các rào cản thuế quan quốc tế, đặc biệt từ Mỹ với mức thuế 25% đối với thép HRC.
Tuy nhiên, sự gia tăng thép HRC khổ rộng từ Trung Quốc đang đe dọa lợi thế cạnh tranh của các nhà sản xuất nội địa. Giá thép HRC nhập khẩu từ Trung Quốc thường thấp hơn 15-20% so với sản phẩm nội địa, tạo áp lực lớn lên biên lợi nhuận của Hòa Phát và Formosa. Nếu không có biện pháp kiểm soát, ngành thép nội địa có nguy cơ mất thị phần và đối mặt với rủi ro dư cung, ảnh hưởng đến hàng ngàn việc làm và chuỗi cung ứng liên quan.
Đề Xuất Mở Rộng Phạm Vi Điều Tra Thuế Chống Bán Phá Giá
Ngày 3/4/2025, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức buổi tham vấn công khai với các bên liên quan trong vụ việc điều tra chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc và Ấn Độ. Các ý kiến tại buổi tham vấn chia thành hai nhóm chính:
-
Loại trừ thép đặc thù: Một số doanh nghiệp đề xuất loại thép HRC có yêu cầu kỹ thuật chuyên biệt ra khỏi phạm vi điều tra, bao gồm:
-
Thép cường độ cao cho linh kiện ô tô.
-
Thép chống ăn mòn, chịu mặn, chịu lạnh sâu, hoặc cường độ kéo cao cho đóng tàu, sơ mi rơ moóc, khai thác dầu khí, và kết cấu siêu trường siêu trọng.
-
-
Mở rộng phạm vi điều tra: Nhóm doanh nghiệp nội địa, dẫn đầu bởi Hòa Phát, đề xuất áp thuế chống bán phá giá cho thép HRC khổ rộng trên 1.880mm, do nghi ngờ hành vi lẩn tránh thuế.
Thời hạn lấy ý kiến kết thúc vào ngày 20/5/2025. Sau đó, Bộ Công Thương sẽ ban hành kết luận điều tra cuối cùng, dự kiến trong quý III/2025. Các doanh nghiệp nội địa kêu gọi hành động nhanh chóng để ngăn chặn thiệt hại lâu dài cho ngành thép.
Bối Cảnh và Thách Thức
Việc thép HRC Trung Quốc lách thuế diễn ra trong bối cảnh ngành thép toàn cầu đối mặt với cạnh tranh khốc liệt và các biện pháp bảo hộ thương mại. Trung Quốc, với năng lực sản xuất thép vượt xa nhu cầu nội địa, đã đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường như Việt Nam, tận dụng giá thấp để chiếm lĩnh thị phần.
Tại Việt Nam, ngành thép HRC nội địa đang nỗ lực cạnh tranh trong bối cảnh xuất khẩu sang Mỹ bị hạn chế bởi thuế quan 25% và các rào cản kỹ thuật. Trong khi đó, các ngành sử dụng thép HRC như sản xuất ô tô, đóng tàu, và cơ khí chế tạo lại phụ thuộc vào nguồn cung giá rẻ từ Trung Quốc, tạo áp lực kép cho chính sách phòng vệ thương mại.
Kỳ Vọng Từ Doanh Nghiệp Nội Địa
Hòa Phát và Formosa đề nghị Bộ Công Thương áp dụng biện pháp mạnh tay, bao gồm:
-
Mở rộng phạm vi thuế chống bán phá giá để bao gồm thép HRC khổ rộng trên 1.880mm.
-
Tăng cường kiểm tra xuất xứ và giám sát hải quan để phát hiện hành vi lẩn tránh thuế.
-
Áp dụng thuế tự vệ bổ sung nếu phát hiện thép HRC nhập khẩu gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất nội địa.
Các doanh nghiệp cũng kiến nghị Chính phủ đẩy mạnh đầu tư công và các dự án hạ tầng, tạo nhu cầu tiêu thụ thép HRC nội địa, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp công nghệ để cạnh tranh với hàng nhập khẩu.
Kết Luận
Sự gia tăng đột biến thép HRC khổ rộng từ Trung Quốc đang đặt ngành thép Việt Nam trước nguy cơ mất cân bằng thị trường và suy yếu năng lực sản xuất nội địa. Với vai trò trụ cột của Hòa Phát và Formosa, ngành thép nội địa cần sự bảo vệ mạnh mẽ từ các biện pháp phòng vệ thương mại. Kết luận điều tra cuối cùng của Bộ Công Thương sẽ là bước ngoặt quan trọng, không chỉ bảo vệ doanh nghiệp nội địa mà còn củng cố vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng thép toàn cầu. Nhà đầu tư và doanh nghiệp cần theo dõi sát diễn biến để điều chỉnh chiến lược phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
