Hãy tưởng tượng bạn đứng trước hai bờ đại dương, nơi hai số phận tưởng chừng không liên quan lại cùng nhau dệt nên một bản anh hùng ca vượt thời gian. Một người bước ra từ địa ngục nhà tù Cách mạng Văn hóa, một người lặng lẽ ngồi trong văn phòng nhỏ giữa nước Mỹ rộng lớn. Một người dựng xây đế chế bằng đôi bàn tay trắng, người kia biến công ty hấp hối thành tượng đài đầu tư. Họ chưa từng gặp mặt, nhưng câu chuyện của họ – Doãn Minh Thiện và Warren Buffett – là lời nhắc mạnh mẽ rằng: ý chí, tri thức và nhân sinh quan đúng đắn có thể viết lại số phận.
Gieo hạt trong bóng tối
Năm 1961, mùa đông ở Trùng Khánh buốt lạnh và u ám như vận mệnh của chàng trai trẻ Doãn Minh Thiện. Mới 23 tuổi, ông bị quy chụp là “phản cách mạng”, đẩy vào trại lao động. Giấc mơ đại học bị cướp mất, gia đình địa chủ bị xóa sổ, tất cả tài sản tan biến. Nhưng trong nơi tăm tối nhất, Thiện lại chọn học. Những mẩu giấy vụn, từ điển cũ, sách triết học trở thành tri kỷ. Ông tự học tiếng Anh, nghiền ngẫm triết lý, học về kinh tế. “Nếu thân thể bị giam cầm, thì trí óc vẫn phải bay xa,” ông tự nhủ. Mỗi từ vựng ghi nhớ là một viên gạch xây nên con đường tái sinh.
Trong khi đó, ở Omaha – nửa vòng trái đất xa xôi, Warren Buffett năm 1961 là một nhà đầu tư trẻ 31 tuổi, đang bước vào một quyết định liều lĩnh: mua lại Berkshire Hathaway – một công ty dệt may đang hấp hối. Không tù đày, không mất mát cá nhân, nhưng Buffett đối mặt với một thị trường đầy rủi ro. Với niềm tin vào triết lý đầu tư giá trị của thầy Benjamin Graham, ông lặng lẽ đặt nền móng cho một đế chế. “Hãy mua giá trị thật, rồi để thời gian trả lời,” ông viết. Cũng như Thiện, ông đang gieo những hạt giống đầu tiên trong âm thầm và cô độc.
Vươn lên từ cát bụi
Năm 1979, sau 18 năm trong trại lao động, Doãn Minh Thiện bước ra với hai bàn tay trắng – nhưng trong đầu là một kho tàng tri thức. Ông bắt đầu lại từ công việc phiên dịch, rồi dạy học, làm quản lý xuất bản. Không phô trương, không than vãn, ông âm thầm xây lại cuộc đời. Ở tuổi 54, khi người khác nghĩ đến nghỉ hưu, Thiện dốc toàn bộ 200.000 NDT tiết kiệm mở xưởng sản xuất linh kiện xe máy nhỏ bé mang tên Lifan – bắt đầu từ con số không.
Cũng trong những năm 80-90, Warren Buffett lặng lẽ chuyển Berkshire từ một nhà máy dệt thành một đế chế đầu tư. Ông mua See’s Candy với giá 25 triệu USD – một thương vụ nhỏ nhưng sâu sắc: lợi nhuận bền vững, thương hiệu mạnh, khách hàng trung thành. Ông đầu tư vào Coca-Cola, GEICO, và hàng loạt doanh nghiệp mang lại giá trị dài hạn. Trong khi Doãn Minh Thiện sản xuất động cơ xe máy cho người dân Trung Quốc đang trên đường thoát nghèo, Buffett đầu tư vào những công ty đại diện cho giấc mơ trung lưu Mỹ.
Họ cùng lớn mạnh – mỗi người một lối đi, nhưng cùng chung một triết lý: kiên nhẫn, giá trị và tri thức.
Đỉnh cao và vực sâu
Năm 2000, Lifan trở thành hiện tượng. Động cơ 4 thì 100ml do công ty Thiện phát triển làm chấn động thị trường, giúp doanh thu vượt 3 tỷ NDT. Ông – người từng bị ruồng bỏ – xuất hiện trong danh sách tỷ phú của Forbes. Nhưng thành công là con dao hai lưỡi.
Từ năm 2016, Lifan bắt đầu rơi vào vòng xoáy khủng hoảng: chất lượng sản phẩm bị nghi ngờ, mẫu mã bị cho là sao chép. Quan trọng hơn, quyết định giao quyền kiểm soát tài chính cho vợ, để con trai thờ ơ và con gái thiếu kinh nghiệm tham gia quản trị, đã đẩy Lifan vào bế tắc. Năm 2020, Lifan phá sản với khoản nợ 167 tỷ NDT. Giấc mơ lớn hóa tro tàn.
Buffett cũng không tránh khỏi thử thách. Đến năm 2025, Berkshire sở hữu lượng tiền mặt khổng lồ – 348 tỷ USD – nhưng không tìm được nơi đầu tư xứng đáng. Ông bán ròng cổ phiếu nhiều quý liên tiếp, báo hiệu thị trường đang thay đổi. Nhưng Buffett đã chuẩn bị. Ông chỉ định Greg Abel – người đã đồng hành hai thập kỷ – kế nhiệm, đảm bảo Berkshire tiếp tục trường tồn.
Một người thất bại vì đội ngũ, một người giữ vững đế chế nhờ chuẩn bị người kế thừa. Cả hai đều đối mặt với mất mát – nhưng cách họ đón nhận thất bại là điều định nghĩa nên con người họ.
Chọn cách sống cuối cùng
Năm 2023, ở tuổi 85, Doãn Minh Thiện khiến Trung Quốc ngỡ ngàng khi chuyển vào viện dưỡng lão cao cấp. Không phải vì thiếu thốn – ông vẫn có nhà riêng, con cái, tài sản. Nhưng ông chọn sống độc lập, đọc sách, học piano – điều ông chưa từng làm trong suốt cuộc đời mưu sinh. Ông viết lách mỗi ngày, giữ kỷ luật thép như thời còn trong trại giam. “Tình yêu của cha mẹ là để con cái bay xa,” ông nói. Ông không nuối tiếc, không oán giận, chỉ sống trọn vẹn những ngày cuối đời – tự do và tự chủ.
Ở Omaha, năm 2025, Buffett bước lên sân khấu trong hội nghị cổ đông Berkshire – nơi ông tuyên bố nghỉ hưu ở tuổi 94. “Tôi tự hào không phải vì những con số, mà vì những con người tôi đã đi cùng,” ông nói. Sống trong căn nhà cũ từ năm 1958, ông tiếp tục làm cố vấn, gieo những hạt giống cuối cùng cho tương lai.
Một người buông tay để con cái tự do, một người trao quyền để di sản bền vững. Cả hai chọn cách ra đi nhẹ nhàng – nhưng để lại tiếng vang không phai mờ.
Lời nhắn từ hai huyền thoại
Ngày nay, khi nhắc đến Doãn Minh Thiện, người ta nhớ về một con người phi thường: từng ngồi tù, từng gây dựng đế chế, và cuối cùng chọn sống thanh thản trong viện dưỡng lão. Dù Lifan sụp đổ, tinh thần “không bao giờ là quá muộn để bắt đầu lại” của ông vẫn cháy sáng trong lòng hàng triệu người Trung Quốc.
Khi nhắc đến Warren Buffett, người ta thấy một biểu tượng: vị thầy đầu tư giản dị, người biến một công ty dệt may lụi tàn thành đế chế đầu tư toàn cầu. Ông dạy chúng ta bài học: giá trị, kỷ luật và niềm tin vào con người.
Hai cuộc đời – hai đại dương – nhưng chung một dòng chảy. Họ để lại cho chúng ta những điều không bao giờ cũ:
-
Tìm giá trị thật, đừng chạy theo đám đông.
-
Tiền bạc là công cụ, không phải mục tiêu.
-
Học tập là hành trình cả đời.
-
Sống đúng với giá trị, yêu thương nhưng không chiếm hữu.
Bạn không cần phải là tỷ phú hay lập nghiệp từ tay trắng để học từ họ. Chỉ cần hôm nay, bạn dám bắt đầu – với một trái tim rực cháy và ý chí không gục ngã – là bạn đã bắt đầu viết huyền thoại của chính mình.
