Trong một diễn biến gây chấn động, thị trường tài chính toàn cầu đã đồng loạt bứt phá sau khi Mỹ và Trung Quốc đạt được một thỏa thuận thương mại mang tính bước ngoặt. Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, vốn đang mắc kẹt trong cuộc chiến thương mại khốc liệt, đã cam kết cắt giảm đáng kể thuế quan đối với hàng hóa của nhau trong vòng 90 ngày. Thỏa thuận này, được công bố sau những ngày đàm phán căng thẳng tại Geneva, Thụy Sĩ, đã thổi một luồng gió lạc quan vào các sàn chứng khoán, củng cố sức mạnh của đồng đô la Mỹ, và mang lại hy vọng cho các doanh nghiệp đang chật vật vì xung đột thương mại. Tuy nhiên, với thời hạn chỉ vỏn vẹn 90 ngày, thế giới đang nín thở theo dõi liệu đây sẽ là bước ngoặt cho một kỷ nguyên hợp tác mới hay chỉ là một khoảng lặng tạm thời trước khi căng thẳng tái bùng phát.
Bối Cảnh Căng Thẳng Thương Mại Mỹ-Trung
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã leo thang chóng mặt trong những tháng gần đây, đẩy cả hai quốc gia vào một vòng xoáy trả đũa không khoan nhượng. Dưới chính quyền của Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã áp dụng chính sách thuế quan cứng rắn nhằm gây áp lực lên Bắc Kinh. Vào tháng 4 năm 2025, Washington tuyên bố áp mức thuế quan khổng lồ 145% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, bao gồm 125% thuế quan đối ứng và 20% thuế bổ sung liên quan đến vấn đề fentanyl – một nỗ lực nhằm giải quyết các lo ngại về nhập khẩu hóa chất bất hợp pháp.
Không chịu thua kém, Trung Quốc lập tức đáp trả bằng cách nâng thuế quan đối với hàng hóa Mỹ từ 84% lên 125%. Ngoài ra, Bắc Kinh còn áp đặt các biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với một số nguyên tố đất hiếm quan trọng, đe dọa cắt đứt nguồn cung khoáng sản thiết yếu cho các ngành công nghiệp Mỹ, từ sản xuất điện thoại thông minh đến pin xe điện. Những động thái này đã làm tê liệt hoạt động thương mại song phương, với các báo cáo từ CNN cho biết không có tàu hàng nào rời Trung Quốc đến hai cảng lớn ở Bờ Tây nước Mỹ trong suốt 12 giờ – một tình trạng chưa từng thấy kể từ đại dịch Covid-19.
Cuộc chiến thuế quan không chỉ làm tổn thương hai nền kinh tế mà còn gây ra những cơn sóng ngầm trên toàn cầu. Các chuỗi cung ứng bị gián đoạn, giá cả hàng hóa tăng vọt, và niềm tin của nhà đầu tư bị lung lay. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những công ty phụ thuộc vào thương mại xuyên biên giới, rơi vào tình trạng lao đao, buộc phải tìm cách chuyển dịch sản xuất sang các quốc gia như Việt Nam hoặc đối mặt với nguy cơ phá sản.
Thỏa Thuận Thương Mại Lịch Sử
Sau hai ngày đàm phán căng thẳng tại Geneva, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận mang tính bước ngoặt nhằm hạ nhiệt xung đột. Theo các điều khoản chính thức:
- Mỹ sẽ giảm thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc từ 145% xuống còn 30%.
- Trung Quốc sẽ cắt giảm thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ từ 125% xuống còn 10%.
- Thỏa thuận sẽ có hiệu lực trong 90 ngày, bắt đầu từ ngày công bố.
Tuyên bố chung từ hai bên nêu rõ: Mỹ sẽ “điều chỉnh mức thuế suất bổ sung ad valorem bằng cách đình chỉ 24 điểm phần trăm trong 90 ngày, duy trì mức thuế suất ad valorem còn lại ở mức 10%”. Trung Quốc cũng cam kết thực hiện các điều chỉnh tương ứng. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận rằng cả hai quốc gia sẽ giảm thuế quan đối ứng xuống mức 115% tổng thể trong thời gian này, đánh dấu một bước lùi đáng kể từ các mức thuế “trừng phạt” trước đó.
Thỏa thuận này không chỉ là một thắng lợi ngoại giao mà còn là liều thuốc tiếp sức cho nền kinh tế toàn cầu, vốn đang chao đảo trước nguy cơ suy thoái do các rào cản thương mại. Tuy nhiên, với thời hạn ngắn ngủi, đây chỉ được xem là một “thỏa thuận ngừng bắn” tạm thời, đặt nền tảng cho các cuộc đàm phán sâu hơn trong tương lai.
Phản Ứng Sôi Động Từ Thị Trường Toàn Cầu
Thông báo về thỏa thuận đã lập tức kích hoạt một làn sóng lạc quan trên các thị trường tài chính toàn cầu, từ chứng khoán, tiền tệ đến hàng hóa.
Thị Trường Chứng Khoán
Các chỉ số chứng khoán lớn trên thế giới đồng loạt tăng vọt, phản ánh niềm tin mới mẻ của nhà đầu tư vào triển vọng thương mại toàn cầu:
- Chỉ số FTSE 100 của Anh tăng 1% ngay khi mở cửa giao dịch, thể hiện sự phấn khích của thị trường châu Âu.
- Chỉ số Hang Seng tại Hồng Kông bứt phá mạnh mẽ với mức tăng hơn 3%, dẫn đầu bởi các cổ phiếu công nghệ.
- Wall Street được dự báo sẽ mở cửa cao hơn khoảng 3%, báo hiệu một ngày giao dịch sôi động tại Mỹ.
- Đặc biệt, các cổ phiếu công nghệ lớn của Trung Quốc niêm yết tại Hồng Kông ghi nhận mức tăng ngoạn mục: Alibaba vọt lên 6,7%, Tencent tăng 4,7%, Xpeng bứt phá 12%, Lenovo leo dốc 11%, và BYD tăng 7,5%. Những con số này cho thấy sự kỳ vọng mạnh mẽ vào sự phục hồi của các gã khổng lồ công nghệ trong bối cảnh thương mại được cải thiện.
Thị Trường Tiền Tệ
Đồng đô la Mỹ, vốn được xem là “tài sản an toàn” trong thời kỳ bất ổn, đã tăng giá đáng kể sau thỏa thuận:
- Đồng đô la tăng 0,4% so với đồng yên Nhật, đạt mức 145,93 yên.
- So với đồng franc Thụy Sĩ, đồng đô la cũng tăng 0,5%, chạm mức 0,8337.
- Chỉ số đồng đô la (DXY) tiến sát mức cao nhất trong một tháng, khẳng định sức mạnh của đồng tiền này.
- Trong khi đó, đồng euro chịu áp lực lớn, giảm 1,1% xuống 1,1122 USD, đánh dấu một trong những ngày tồi tệ nhất của đồng tiền chung châu Âu trong năm 2025.
Thị Trường Hàng Hóa
Thị trường hàng hóa cũng chứng kiến những biến động đáng chú ý:
- Giá dầu tăng hơn 3%, phản ánh kỳ vọng về sự phục hồi nhu cầu toàn cầu khi thương mại được khơi thông.
- Ngược lại, giá vàng giảm khoảng 1,0% xuống còn 3.068 USD/ounce, khi nhà đầu tư chuyển hướng từ các tài sản trú ẩn an toàn sang các kênh đầu tư rủi ro cao hơn như chứng khoán.
Những phản ứng này không chỉ phản ánh niềm tin vào thỏa thuận mà còn cho thấy sự nhạy bén của thị trường trước các tín hiệu kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng sự phấn khích này có thể chỉ là tạm thời nếu các cuộc đàm phán tiếp theo không mang lại kết quả lâu dài.
Tác Động Kinh Tế Và Phản Ứng Chính Thức
Tác Động Đối Với Doanh Nghiệp
Cuộc chiến thuế quan đã để lại những vết thương sâu sắc cho các doanh nghiệp ở cả hai quốc gia. Tại Mỹ, các công ty phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc, như Huntar Company Inc., đã phải đối mặt với tình trạng hủy đơn hàng và sản xuất đình trệ do chi phí tăng cao. Ở Trung Quốc, các nhà xuất khẩu cũng chịu tổn thất nặng nề khi thị trường Mỹ – một trong những thị trường lớn nhất của họ – gần như đóng cửa.
Hiệp hội Đồ chơi Mỹ đưa ra con số đáng báo động: hơn 45% các công ty đồ chơi vừa và nhỏ tại Mỹ cho rằng họ có thể phải đóng cửa trong vòng vài tuần hoặc vài tháng nếu thuế quan không được nới lỏng. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp đa quốc gia đã bắt đầu chuyển dịch sản xuất sang các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ, hoặc Mexico, thay vì đưa dây chuyền trở lại Mỹ như kỳ vọng của chính quyền Trump.
Thỏa thuận 90 ngày được kỳ vọng sẽ mang lại một “khoảng thở” cho các doanh nghiệp, giúp giảm áp lực lên chuỗi cung ứng và khôi phục một phần hoạt động thương mại. Tuy nhiên, mức thuế 30% đối với hàng Trung Quốc và 10% đối với hàng Mỹ vẫn là rào cản đáng kể, khiến nhiều chuyên gia cho rằng tác động tích cực có thể chỉ là ngắn hạn.
Phản Ứng Chính Thức
Các quan chức cấp cao từ cả hai phía đã nhanh chóng lên tiếng, thể hiện sự lạc quan nhưng cũng không thiếu sự thận trọng:
- Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nhấn mạnh rằng thỏa thuận là bằng chứng cho thấy cả Washington và Bắc Kinh đều không muốn “tách rời” hoàn toàn quan hệ kinh tế. Ông gọi đây là một bước tiến để “đặt lại” các mối quan hệ thương mại.
- Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết hai bên đã đồng ý giảm yếu tố “đối ứng” trong các mức thuế quan mà Trump công bố trong cái gọi là “ngày giải phóng” vào tháng trước.
- Phó Thủ tướng Trung Quốc Hạc Lập Phong mô tả các cuộc đàm phán là “một bước quan trọng đầu tiên” trong việc giải quyết xung đột.
- Phó Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Lý Thành Cương sử dụng một ẩn dụ ẩm thực để nhấn mạnh tầm quan trọng của thỏa thuận: “Như chúng tôi nói ở Trung Quốc, nếu món ăn ngon, thời gian không phải là vấn đề. Tuyên bố này, dù được công bố vào thời điểm nào, cũng là tin tức tốt cho thế giới.”
Tuy nhiên, có sự khác biệt rõ rệt trong giọng điệu của hai bên. Trong khi các quan chức Mỹ tỏ ra nhiệt tình và cởi mở, phía Trung Quốc giữ thái độ thận trọng hơn, với các tuyên bố chính thức thiếu chi tiết và tập trung vào việc nhấn mạnh tính “bước đầu” của thỏa thuận. Điều này cho thấy Bắc Kinh vẫn đang cân nhắc các bước đi tiếp theo trong bối cảnh áp lực chính trị nội bộ và quốc tế.
Triển Vọng Và Thách Thức Phía Trước
Mặc dù thỏa thuận 90 ngày là một bước tiến quan trọng, nhưng con đường phía trước vẫn đầy rẫy thách thức.
Những Vấn Đề Chưa Giải Quyết
Một số vấn đề cốt lõi vẫn chưa được đề cập trong các cuộc đàm phán tại Geneva:
- Hạn chế xuất khẩu nguyên tố đất hiếm: Chưa có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc sẽ nới lỏng các biện pháp hạn chế đối với các khoáng sản chiến lược này, vốn là mối đe dọa lớn đối với các ngành công nghiệp công nghệ cao của Mỹ.
- Vấn đề tiền tệ: Đồng nhân dân tệ, một chủ đề nhạy cảm đối với chính quyền Trump, không được đưa vào chương trình nghị sự. Điều này có thể làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán trong tương lai.
- Thỏa thuận lâu dài: Với thời hạn chỉ 90 ngày, chưa rõ liệu hai bên có thể đạt được một hiệp định thương mại toàn diện hay không, hay đây chỉ là một động thái trì hoãn xung đột.
Triển Vọng Dài Hạn
Các chuyên gia kinh tế đưa ra những góc nhìn trái chiều về tương lai. Một số người, như Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett, tỏ ra lạc quan, dự đoán rằng thỏa thuận này sẽ “khởi động lại” các mối quan hệ và mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn. Tuy nhiên, những người khác cảnh báo rằng mức thuế 30% vẫn quá cao để đảm bảo thương mại bình thường, và thời gian 90 ngày có thể không đủ để giải quyết các bất đồng sâu sắc về chính sách kinh tế và địa chính trị.
CEO của Huntar Company, Jason Cheung, thẳng thắn chia sẻ: “Bất kỳ mức thuế nào vượt quá 50% đều khiến việc tồn tại trở nên cực kỳ khó khăn. Mức 30% là một bước tiến, nhưng chúng tôi cần một giải pháp lâu dài hơn.” Tâm lý này phản ánh sự lo lắng chung của cộng đồng doanh nghiệp, những người đang kêu gọi một khuôn khổ thương mại ổn định hơn.
Kết Luận: Một Cơ Hội Mong Manh
Thỏa thuận cắt giảm thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc là một tia sáng hy vọng trong bối cảnh u ám của cuộc chiến thương mại kéo dài. Việc giảm thuế từ 145% xuống 30% đối với hàng Trung Quốc và từ 125% xuống 10% đối với hàng Mỹ đã kích hoạt một làn sóng lạc quan trên thị trường toàn cầu, từ các sàn chứng khoán sôi động đến sự tăng giá của đồng đô la và dầu mỏ. Đối với các doanh nghiệp, thỏa thuận này mang lại một cơ hội để thở phào, dù chỉ là tạm thời.
Tuy nhiên, với thời hạn ngắn ngủi và hàng loạt vấn đề chưa được giải quyết, thỏa thuận này chỉ là bước khởi đầu cho một hành trình dài và đầy thử thách. Trong 90 ngày tới, Mỹ và Trung Quốc sẽ phải đối mặt với áp lực lớn để chuyển từ sự hạ nhiệt tạm thời sang một khuôn khổ thương mại bền vững, có lợi cho cả hai bên. Doanh nghiệp, nhà đầu tư, và thị trường tài chính toàn cầu sẽ theo dõi sát sao từng động thái, với hy vọng rằng đây không chỉ là một “khoảng lặng” mà là nền tảng cho một kỷ nguyên hợp tác kinh tế mới.
Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, với tất cả sự phức tạp và hệ lụy của nó, vẫn là một câu chuyện chưa có hồi kết. Liệu hai gã khổng lồ kinh tế này có thể tìm được tiếng nói chung, hay căng thẳng sẽ tái bùng phát khi thời hạn 90 ngày kết thúc? Câu trả lời, như Phó Bộ trưởng Lý Thành Cương đã nói, có thể sẽ là một “món ăn ngon” – nhưng chỉ khi cả hai bên sẵn sàng ngồi lại và cùng nhau nấu nướng.
