Quý I/2025 chứng kiến những diễn biến kinh tế đầy bất ngờ từ các nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trung Quốc vượt kỳ vọng với tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi Mỹ bất ngờ ghi nhận GDP âm lần đầu sau ba năm. Châu Âu khởi sắc nhẹ, nhưng Nhật Bản có nguy cơ suy giảm. Điểm chung là các chính sách thuế quan quyết liệt của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang làm gia tăng bất ổn, đe dọa triển vọng kinh tế toàn cầu.
Thuế Quan Mỹ: Cú Sốc Kinh Tế Toàn Cầu
Sau khi nhậm chức nhiệm kỳ hai vào ngày 20/1/2025, Tổng thống Donald Trump triển khai loạt chính sách thuế quan mạnh tay. Nổi bật là thuế 25% áp lên Mexico và Canada, thuế nhôm, thép, ôtô, và đặc biệt là thuế đối ứng 10-50% áp lên 180 quốc gia, với Trung Quốc chịu mức cao nhất 145%. Dù chính thức công bố vào tháng 4/2025, các kế hoạch thuế quan đã được ông Trump báo trước, gây ra những biến động lớn trong kinh tế toàn cầu ngay từ đầu năm.
Ngoài thuế quan, các nền kinh tế lớn còn đối mặt với nhiều thách thức: bầu cử thay đổi ở châu Âu, khủng hoảng bất động sản và nhu cầu yếu ở Trung Quốc, cũng như đàm phán tiền lương tại Nhật Bản. Những yếu tố này khiến bức tranh kinh tế toàn cầu thay đổi đáng kể chỉ trong thời gian ngắn.
Kinh Tế Mỹ: Tăng Trưởng Âm Lần Đầu Sau Ba Năm
Theo Bộ Thương mại Mỹ, GDP quý I/2025 giảm 0,3% (theo phương pháp SAAR), đánh dấu quý giảm đầu tiên kể từ 2022, sau khi tăng 2,4% trong quý IV/2024. Nguyên nhân chính là làn sóng nhập khẩu ồ ạt trước khi thuế quan có hiệu lực. Tháng 3/2025, thâm hụt thương mại đạt kỷ lục 140,5 tỷ USD (+14%), với nhập khẩu tăng 4,4% lên 419 tỷ USD, trong đó hàng hóa đạt 346,8 tỷ USD (+5,4%). Thâm hụt này làm giảm 4,83 điểm phần trăm tăng trưởng GDP.
Tuy nhiên, nền kinh tế Mỹ vẫn cho thấy sự bền bỉ. Chi tiêu tiêu dùng, chiếm hơn 2/3 nền kinh tế, tăng 1,8% (so với 4% quý trước). Tỷ lệ thất nghiệp ổn định ở 4,2% (tháng 4/2025), lương tăng 0,8% (tháng 1/2025). Lạm phát có dấu hiệu dịu, với chỉ số PCE tháng 3/2025 tăng 2,3% so với cùng kỳ, nhưng vẫn cao hơn mục tiêu 2% của Fed, và có nguy cơ tăng do thuế quan.
Giới phân tích dự báo GDP quý II/2025 sẽ hồi phục nhờ tác động nhập khẩu giảm, nhưng nguy cơ đình lạm (tăng trưởng chậm kèm lạm phát cao) vẫn hiện hữu. IMF hạ dự báo tăng trưởng Mỹ năm 2025 xuống 1,8% (từ 2,8% năm 2024) và 1,7% năm 2026.
Dù vậy, ông Trump lạc quan, cho rằng chính sách của ông sẽ mở ra giai đoạn tăng trưởng lịch sử.
Kinh Tế Trung Quốc: Vượt Dự Báo
Tổng cục Thống kê Trung Quốc báo cáo GDP quý I/2025 tăng 5,4%, vượt dự báo 5,1% của Reuters. Chính phủ Trung Quốc tiếp tục kích thích kinh tế với các biện pháp như giảm lãi suất mua lại đảo ngược 7 ngày từ 1,5% xuống 1,4% và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc 0,5%, giải phóng 1 nghìn tỷ Nhân dân tệ (138,6 tỷ USD).
Tuy nhiên, thuế quan 145% từ Mỹ đe dọa xuất khẩu Trung Quốc, có thể làm giảm tăng trưởng. Khủng hoảng bất động sản và nhu cầu nội địa yếu cũng gây áp lực giảm phát, với CPI giảm hai tháng liên tiếp (tháng 2 và 3/2025) và PPI giảm 29 tháng liên tục. UBS dự báo tăng trưởng cả năm 2025 chỉ đạt 3,4%, thấp hơn mục tiêu 5% của Bắc Kinh.
IMF dự báo Trung Quốc tăng 4% năm 2025 và 2026, nhưng sẽ đóng góp 23% tăng trưởng toàn cầu đến 2030, vượt Mỹ (11,3%).
Kinh Tế Châu Âu: Khởi Sắc Nhẹ
Eurozone tăng 0,4% trong quý I/2025, gấp đôi quý IV/2024, theo Eurostat. Đức thoát tăng trưởng âm với mức tăng 0,2%, trong khi Pháp tăng 0,1%.
Tuy nhiên, thuế quan 20% từ Mỹ và tăng trưởng èo uột gây lo ngại. ECB hạ lãi suất xuống 2,25% (thấp nhất 2 năm) để ứng phó. Lạm phát 2,2% (tháng 3/2025) gần mục tiêu 2%, nhưng chi tiêu chính phủ có thể làm lạm phát tăng.
IMF dự báo Eurozone tăng 0,8% (2025) và 1,2% (2026), với Đức không tăng trưởng năm 2025.
Kinh Tế Nhật Bản: Nguy Cơ Suy Giảm
Dự báo GDP Nhật Bản giảm 0,2% trong quý I/2025, so với tăng 2,2% quý IV/2024, do nhu cầu nội địa yếu và nhập siêu. Tiêu dùng tăng 0,1%, xuất khẩu tăng nhưng nhập khẩu tăng mạnh hơn. Thuế quan 24% từ Mỹ, đặc biệt với ôtô, đe dọa ngành công nghiệp chủ lực.
Đồng Yên tăng giá do BOJ dự kiến tăng lãi suất và biến động thị trường toàn cầu, gây khó cho xuất khẩu. BOJ dự báo GDP tăng 0,5% năm tài khóa 2025/2026, giảm mạnh từ 1,1%. IMF dự báo tăng 0,6% năm 2025.
Kết Luận
Quý I/2025 cho thấy sự phân hóa rõ rệt giữa các nền kinh tế lớn. Trung Quốc dẫn đầu tăng trưởng, nhưng thuế quan Mỹ đe dọa triển vọng. Mỹ đối mặt nguy cơ đình lạm, châu Âu khởi sắc nhưng èo uột, và Nhật Bản có thể suy giảm. Thuế quan của ông Trump là yếu tố then chốt, làm gia tăng bất ổn và định hình lại kinh tế toàn cầu. Các cuộc đàm phán thương mại và chính sách tiền tệ sẽ là tâm điểm chú ý trong thời gian tới.
