Campuchia đã đạt được bước tiến quan trọng trong chiến lược mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản khi ký kết ba nghị định thư với Trung Quốc vào tháng 4/2025, cho phép xuất khẩu tổ yến, sầu riêng và cá sấu nuôi sang thị trường hơn 1,4 tỷ dân. Các thỏa thuận này, nằm trong khuôn khổ hợp tác kinh tế song phương toàn diện, không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại nông sản mà còn thiết lập các tiêu chuẩn kiểm dịch và vệ sinh nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu khắt khe của Trung Quốc. Bài viết này phân tích chi tiết nội dung các nghị định thư, tiềm năng phát triển của các ngành liên quan, thách thức mà Campuchia phải đối mặt, và triển vọng kinh tế dài hạn từ các thỏa thuận này.
Tổng Quan về Thỏa Thuận Hợp Tác
Ba nghị định thư về xuất khẩu tổ yến, sầu riêng và cá sấu nuôi là một phần của 37 thỏa thuận hợp tác được ký kết trong chuyến thăm cấp nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Campuchia từ ngày 17-18/4/2025. Các thỏa thuận này bao phủ nhiều lĩnh vực như đầu tư, thương mại, giáo dục, tài chính, y tế và nông nghiệp, phản ánh mối quan hệ đối tác chiến lược ngày càng sâu rộng giữa hai quốc gia.
Các nghị định thư nông nghiệp, do Bộ trưởng Nông Lâm Ngư nghiệp Campuchia Dith Tina ký kết, tập trung vào các yêu cầu kiểm dịch và vệ sinh đối với ba sản phẩm cụ thể: cá sấu nuôi, tổ yến thô và tổ yến sạch, cùng sầu riêng tươi. Đây là kết quả của quá trình đàm phán kéo dài nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản Campuchia sang Trung Quốc, tận dụng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng của quốc gia này.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã chỉ đạo các bộ ngành đơn giản hóa thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy xuất khẩu nông sản. Các nghị định thư này không chỉ củng cố quan hệ thương mại song phương mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Campuchia, góp phần nâng cao vị thế kinh tế của nước này trên trường quốc tế.
Tiềm Năng Phát Triển của Các Ngành Nông Sản
Ngành Tổ Yến
Ngành tổ yến Campuchia đang đứng trước cơ hội phát triển vượt bậc nhờ nghị định thư mới. Theo ông Suy Kokthean, Chủ tịch Hiệp hội Tổ yến Khmer (KSA), thỏa thuận này là một bước ngoặt, khuyến khích đầu tư vào chuỗi chế biến và xuất khẩu tổ yến.
Hiện nay, Campuchia có hơn 5.000 nhà nuôi yến, sản xuất khoảng 100 tấn tổ yến mỗi năm. Với thị trường Trung Quốc – nơi chiếm hơn 80% tiêu thụ tổ yến toàn cầu – mở cửa, ngành tổ yến Campuchia có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ. Nhu cầu nhập khẩu tổ yến của Trung Quốc đã tăng đáng kể, từ 180 tấn năm 2019 lên hơn 300 tấn năm 2021, và xu hướng này dự kiến tiếp tục trong những năm tới.
Tuy nhiên, các tiêu chuẩn kiểm dịch và an toàn thực phẩm nghiêm ngặt của Trung Quốc đòi hỏi Campuchia phải nâng cấp quy trình sản xuất và chế biến. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn này không chỉ giúp ngành tổ yến thâm nhập thị trường Trung Quốc mà còn tạo cơ hội mở rộng sang các thị trường tiềm năng khác như Đài Loan, Hong Kong và Singapore. Với giá trị xuất khẩu ước tính khoảng 200.000 USD/tấn, ngành tổ yến Campuchia có thể mang về 20 triệu USD mỗi năm nếu tận dụng toàn bộ sản lượng hiện có, và con số này có thể tăng khi sản xuất mở rộng.
Ngành Sầu Riêng
Mặc dù ngành trồng sầu riêng Campuchia chưa phát triển mạnh như các nước láng giềng như Thái Lan hay Việt Nam, nghị định thư mới mở ra cơ hội để nước này xây dựng ngành sản xuất sầu riêng nội địa. Nhu cầu tiêu thụ sầu riêng tại Campuchia đang gia tăng, phần lớn nhờ lượng du khách nước ngoài, bao gồm khách Trung Quốc. Điều này được minh chứng qua việc nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam tăng 186 lần trong 7 tháng đầu năm 2024, đạt giá trị 2,53 triệu USD.
Thỏa thuận với Trung Quốc không chỉ cho phép Campuchia xuất khẩu sầu riêng trực tiếp mà còn tạo động lực để phát triển các vùng trồng sầu riêng trong nước. Với vị trí địa lý chiến lược, giáp các nước sản xuất sầu riêng lớn như Thái Lan và Việt Nam, Campuchia có tiềm năng trở thành trung tâm trung chuyển sầu riêng trong khu vực. Để tận dụng cơ hội này, Campuchia cần đầu tư vào giống cây trồng chất lượng cao, kỹ thuật canh tác hiện đại và cơ sở hạ tầng chế biến để đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu.
Ngành Nuôi Cá Sấu
Ngành nuôi cá sấu Campuchia, dù đang gặp khó khăn trong những năm gần đây, đã nhận được động lực phục hồi từ nghị định thư mới. Theo bà Kong Mey, Phó chủ tịch Cộng đồng người nuôi cá sấu tỉnh Siem Reap, thỏa thuận này mang lại hy vọng cho người nuôi, mở ra triển vọng khôi phục thị trường.
Hiện nay, Campuchia có khoảng 330.000 con cá sấu đang được nuôi (theo số liệu năm 2023). Tuy nhiên, giá cá sấu con đã giảm mạnh từ 6-7 USD xuống còn 2-3 USD, khiến nhiều hộ nuôi bỏ nghề. Để đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của Trung Quốc, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Campuchia (MAFF) đã phối hợp thu thập mẫu phân và máu từ cá sấu sống trong tháng 1/2025 để phân tích nguy cơ bệnh tật, đảm bảo sản phẩm không mắc các bệnh hoặc virus bị cấm.
Thứ trưởng MAFF Im Rachna cho biết Campuchia đã hoàn tất đàm phán cho lô hàng cá sấu đầu tiên, và nếu các mẫu kiểm tra đạt yêu cầu, hoạt động xuất khẩu có thể bắt đầu ngay trong năm 2025. Việc mở cửa thị trường Trung Quốc không chỉ giúp ngành nuôi cá sấu phục hồi mà còn tạo việc làm và thu nhập cho các hộ nông dân, đặc biệt tại tỉnh Siem Reap.
So Sánh với Các Thỏa Thuận Tương Tự trong Khu Vực
Việc Campuchia ký kết nghị định thư xuất khẩu nông sản với Trung Quốc phản ánh xu hướng chung trong khu vực Đông Nam Á. Việt Nam, một quốc gia láng giềng, đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc mở cửa thị trường Trung Quốc cho các sản phẩm nông nghiệp.
Trong tháng 4/2025, Việt Nam ký kết 4 nghị định thư mới với Trung Quốc, cho phép xuất khẩu ớt, chanh leo, tổ yến và cám gạo. Trước đó, vào tháng 8/2024, Việt Nam cũng ký 3 nghị định thư về xuất khẩu dừa tươi, sầu riêng đông lạnh và cá sấu nuôi. Đặc biệt, ngành tổ yến Việt Nam đã ghi dấu ấn khi xuất khẩu lô tổ yến chính ngạch đầu tiên sang Trung Quốc vào tháng 11/2023, với mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu tỷ USD.
Với 42/63 tỉnh thành có nuôi chim yến và sản lượng khoảng 150 tấn mỗi năm, Việt Nam đang dẫn đầu khu vực về quy mô ngành tổ yến. So sánh với Campuchia (100 tấn), ngành tổ yến Campuchia vẫn còn dư địa lớn để phát triển. Những bài học kinh nghiệm từ Việt Nam, đặc biệt trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kiểm dịch và xây dựng chuỗi giá trị xuất khẩu, sẽ là tài liệu tham khảo quý giá cho Campuchia.
Thách Thức và Giải Pháp
Mặc dù các nghị định thư mở ra nhiều cơ hội, Campuchia vẫn đối mặt với một số thách thức lớn trong việc đáp ứng yêu cầu của thị trường Trung Quốc.
Yêu Cầu Kỹ Thuật và Tiêu Chuẩn Cao
Các nghị định thư đặt ra các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về kiểm dịch, vệ sinh và an toàn thực phẩm, đặc biệt đối với tổ yến và cá sấu nuôi. Đây là thách thức lớn đối với các hộ sản xuất nhỏ lẻ tại Campuchia, vốn chưa quen với các tiêu chuẩn quốc tế. Để vượt qua, Campuchia cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng kiểm định, trang thiết bị hiện đại và đào tạo nguồn nhân lực. Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế và học hỏi kinh nghiệm từ các nước như Việt Nam sẽ giúp rút ngắn thời gian đáp ứng các yêu cầu này.
Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh
Campuchia phải cạnh tranh với các quốc gia có ngành nông nghiệp phát triển hơn như Thái Lan, Malaysia và Việt Nam. Để tăng cường khả năng cạnh tranh, Campuchia cần xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp hiệu quả, từ sản xuất đến chế biến và xuất khẩu. Việc phát triển thương hiệu quốc gia cho các sản phẩm nông sản, tập trung vào các phân khúc thị trường cụ thể và sản phẩm đặc thù, sẽ giúp Campuchia tạo dấu ấn riêng trên thị trường quốc tế.
Đầu Tư Cơ Sở Hạ Tầng và Logistics
Xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc đòi hỏi hệ thống logistics và cơ sở hạ tầng chế biến hiện đại để đảm bảo chất lượng sản phẩm trong quá trình vận chuyển. Campuchia cần đẩy mạnh đầu tư vào các cảng biển, kho lạnh và nhà máy chế biến để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.
Triển Vọng Tương Lai và Tác Động Kinh Tế
Các nghị định thư xuất khẩu tổ yến, sầu riêng và cá sấu mang lại triển vọng tích cực cho ngành nông nghiệp Campuchia. Trong năm 2024, Campuchia đã xuất khẩu hơn 12 triệu tấn nông sản sang 95 quốc gia, đạt kim ngạch 5,3 tỷ USD, đóng góp 16,7% GDP với giá trị gia tăng trên 7,82 tỷ USD. Với thị trường Trung Quốc rộng mở, con số này có thể tăng đáng kể trong những năm tới.
Ngành tổ yến, với sản lượng 100 tấn và giá trị xuất khẩu tiềm năng 20 triệu USD mỗi năm, có thể trở thành động lực tăng trưởng quan trọng. Ngành nuôi cá sấu, nếu phục hồi thành công, sẽ tạo việc làm và thu nhập cho hàng nghìn hộ nông dân. Trong khi đó, ngành sầu riêng có cơ hội phát triển từ con số 0 để trở thành một trụ cột mới trong xuất khẩu nông sản.
Ngoài tác động kinh tế trực tiếp, các nghị định thư còn thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng, logistics và chế biến nông sản, góp phần vào sự phát triển toàn diện của nền kinh tế Campuchia. Mối quan hệ hợp tác ngày càng sâu rộng với Trung Quốc cũng tạo động lực để Campuchia nâng cao năng lực sản xuất và hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Kết Luận
Việc ký kết ba nghị định thư xuất khẩu tổ yến, sầu riêng và cá sấu sang Trung Quốc đánh dấu một cột mốc quan trọng trong nỗ lực mở rộng thị trường và nâng cao giá trị xuất khẩu nông sản của Campuchia. Các thỏa thuận này không chỉ mở ra cơ hội kinh tế mà còn thúc đẩy sự phát triển của các chuỗi giá trị nông nghiệp, từ sản xuất đến chế biến và xuất khẩu.
Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng, Campuchia cần vượt qua các thách thức về kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng và năng lực cạnh tranh. Việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia như Việt Nam, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và xây dựng thương hiệu quốc gia sẽ là chìa khóa để Campuchia khẳng định vị thế trên thị trường nông sản toàn cầu. Với vị trí địa lý thuận lợi và mối quan hệ chiến lược với Trung Quốc, Campuchia có tiềm năng trở thành một nhà cung cấp nông sản quan trọng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân.
