Hệ thống giao dịch chứng khoán mới (KRX) dự kiến chính thức đi vào hoạt động từ đầu tháng 5/2025. Để đảm bảo triển khai đúng tiến độ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đang khẩn trương hoàn thiện Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán. Dưới đây là các điểm nổi bật của dự thảo, được trình bày rõ ràng để nhà đầu tư và các bên liên quan dễ dàng nắm bắt.

1. Sửa Đổi Trong Đăng Ký và Lưu Ký Chứng Khoán

1.1. Định Danh Nhà Đầu Tư Theo Chuẩn KRX

Hiện tại: Sử dụng số hiệu (số đăng ký sở hữu) và ngày cấp giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền cấp để xác định thông tin người sở hữu chứng khoán.

KRX: Áp dụng mã số định danh nhà đầu tư (SID) gồm 15 ký tự, tự động sinh dựa trên số đăng ký sở hữu, ngày cấp và loại hình nhà đầu tư.

Dự thảo: Bổ sung định nghĩa “thông tin nhận diện người sở hữu chứng khoán, nhà đầu tư” để thống nhất cách xử lý hồ sơ giữa Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), thành viên lưu ký, tổ chức phát hành và công ty đại chúng.

1.2. Chuyển Đổi Hoàn Toàn Sang Giao Dịch Điện Tử

Hiện tại: Kết hợp văn bản giấy và giao dịch điện tử qua hệ thống kết nối giữa VSDC và thành viên.

KRX: Xử lý hoàn toàn qua điện tử cho tất cả nghiệp vụ đăng ký, lưu ký chứng khoán.

Dự thảo: Quy định rõ việc gửi/nhận chứng từ điện tử, nguyên tắc xử lý hồ sơ và trách nhiệm của thành viên lưu ký để đảm bảo thông tin chính xác, phù hợp với tính năng số hóa của KRX và chủ trương chuyển đổi số của Chính phủ.

1.3. Phân Bổ Cổ Phiếu Lẻ

Hiện tại: Cổ phiếu lẻ hoặc phần lẻ cổ phần phát sinh từ thực hiện quyền được phân bổ về tài khoản tương ứng.

KRX: Nếu nhà đầu tư có nhiều tài khoản tại các công ty chứng khoán với cùng mã chứng khoán, cổ phiếu lẻ sẽ được phân bổ về tài khoản chưa lưu ký tại tổ chức phát hành (tài khoản mặc định do KRX tạo).

Dự thảo: Sửa đổi quy định phân bổ phần lẻ cổ phần để phù hợp với tính năng KRX.

1.4. Chuyển Khoản Chứng Khoán

Hiện tại: Cho phép chuyển khoản quyền chưa thực hiện giữa các tài khoản của cùng nhà đầu tư, kể cả khi đã bán hết chứng khoán.

KRX: Chỉ cho phép chuyển khoản quyền khi còn chứng khoán gốc đã phát sinh quyền.

Dự thảo: Sửa đổi quy định chuyển khoản chứng khoán và quyền kèm theo để tương thích với KRX và giải quyết vướng mắc thực tiễn. 

1.5. Giao Dịch Non-Prefunding

Hiện tại: Nhà đầu tư nước ngoài (tổ chức) mua cổ phiếu không yêu cầu đủ tiền khi đặt lệnh, chuyển tiền vào tài khoản thanh toán sáng T+2.

KRX: Không cho phép lùi/hủy giao dịch thiếu tiền.

Dự thảo: Bổ sung quy định xử lý giao dịch Non-Prefunding, sử dụng tài sản đảm bảo để thu hồi tiền từ quỹ hỗ trợ thanh toán, đảm bảo an toàn giao dịch.

2. Đổi Mới Trong Bù Trừ và Thanh Toán Giao Dịch

2.1. Tính năng mới của KRX:

• • Không lùi/hủy thanh toán: Giao dịch thiếu tiền không được lùi hoặc hủy sau khi sửa lỗi vào ngày T+1, áp dụng cho giao dịch thiếu tiền ngày T+2.

  • Vay chứng khoán: Hỗ trợ vay chứng khoán qua hệ thống khớp lệnh để đảm bảo đủ chứng khoán thanh toán.

  • Loại bỏ thanh toán mặc định: KRX tự động loại sund bỏ thanh toán nếu thiếu thông tin dữ liệu.

  • Phân khu vực thị trường: Thành viên VSDC được chia thành 4 khu vực (bao gồm thành viên lưu ký và bù trừ), khác với hệ thống hiện tại chỉ áp dụng cho thành viên bù trừ.

2.2. Quản lý quỹ hỗ trợ thanh toán:

• • Hiện tại: Cho phép lùi/hủy thanh toán giao dịch thiếu tiền, hỗ trợ vay theo hạn mức nhất định.

  • KRX: Hỗ trợ toàn bộ số tiền thiếu, không giới hạn hạn mức.

  • Dự thảo: Điều chỉnh quy trình sử dụng quỹ hỗ trợ:

    • Bước 1: Sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán.

    • Bước 2: Vay từ ngân hàng thanh toán.

    • Bước 3: Sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác.

  • Giảm rủi ro: VSDC được phép phong tỏa, bán chứng khoán trên tài khoản tự doanh của thành viên mất khả năng thanh toán và yêu cầu ngân hàng thanh toán trích tiền từ giao dịch bán chứng khoán để hoàn trả quỹ, bù đắp chi phí phát sinh.

2.3. Chế tài xử lý: Đình chỉ hoạt động thanh toán hoặc giao dịch nếu thành viên không hoàn trả tiền từ quỹ hỗ trợ thanh toán đúng hạn.

2.4. Bổ sung Chương IVa:

• • Hướng dẫn bù trừ, thanh toán giao dịch trước khi áp dụng cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP).

  • Kế thừa quy định phù hợp từ Thông tư 05/2015/TT-BTC và bổ sung nội dung mới để tương thích với KRX, đáp ứng tiêu chí nâng hạng thị trường theo Thông tư 68/2024/TT-BTC.

2.5. Giao dịch Non-Prefunding: Điều chỉnh để phù hợp với KRX, giảm thiểu khác biệt so với quy định hiện hành tại Thông tư 68/2024/TT-BTC.

3. Ý Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Việc sửa đổi quy định chứng khoán là bước chuẩn bị thiết yếu để triển khai KRX, mang lại nhiều lợi ích:

• Nâng cao hiệu quả: Tăng tốc độ xử lý, giảm thủ tục giấy tờ và cải thiện tính minh bạch.

• An toàn giao dịch: Cơ chế quản lý quỹ hỗ trợ thanh toán và chế tài nghiêm ngặt giúp giảm rủi ro.

• Hỗ trợ nâng hạng thị trường: KRX đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến danh hiệu thị trường mới nổi.

• Chuyển đổi số: Giao dịch điện tử toàn diện phù hợp với định hướng hiện đại hóa thị trường tài chính.

4. Khuyến Nghị Cho Nhà Đầu Tư

Nhà đầu tư cần chuẩn bị cho những thay đổi từ KRX, bao gồm:

• Làm quen với mã định danh SID và quy trình giao dịch điện tử.

• Theo dõi chặt chẽ thông báo từ công ty chứng khoán để cập nhật hướng dẫn cụ thể.

• Sẵn sàng thích ứng với các quy định mới từ tháng 5/2025 để đảm bảo giao dịch thông suốt.

5. Kết Luận

Sự ra đời của KRX không chỉ là một bước tiến công nghệ mà còn là động lực để thị trường chứng khoán Việt Nam vươn tầm quốc tế. Với khung pháp lý được điều chỉnh kịp thời, KRX hứa hẹn mang lại trải nghiệm giao dịch hiện đại, an toàn và hiệu quả. Nhà đầu tư và các thành viên thị trường cần chủ động nắm bắt thông tin và chuẩn bị kỹ lưỡng để tận dụng tối đa cơ hội từ hệ thống mới.