1. Tóm tắt
Trong quý I/2025, dư nợ cho vay trên thị trường chứng khoán Việt Nam đạt mức kỷ lục 280.000 tỷ đồng (khoảng 11 tỷ USD), trong đó dư nợ margin chiếm 273.000 tỷ đồng, tăng 33.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024. Sự gia tăng mạnh mẽ này phản ánh nhu cầu sử dụng đòn bẩy tài chính ngày càng cao từ nhà đầu tư cá nhân và tổ chức, đồng thời cho thấy xu hướng “ngân hàng hóa” của các công ty chứng khoán. Tuy nhiên, mức dư nợ margin cao kỷ lục trước nhịp giảm sâu của thị trường vào đầu tháng 4/2025 đã làm dấy lên lo ngại về rủi ro biến động và áp lực bán giải chấp. Bài viết này phân tích diễn biến dư nợ cho vay, nguyên nhân tăng trưởng, tác động đến thị trường, cùng triển vọng và rủi ro trong thời gian tới.
2. Tổng quan về dư nợ cho vay quý I/2025
Mức tăng trưởng kỷ lục
Tính đến cuối quý I/2025, dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán đạt 280.000 tỷ đồng, tăng 35.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024, đánh dấu mức cao nhất trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong đó, dư nợ margin chiếm 273.000 tỷ đồng, tăng 33.000 tỷ đồng, vượt xa giai đoạn thị trường bùng nổ năm 2021-2022 khi VN-Index đạt đỉnh 1.500 điểm.
Sự gia tăng này diễn ra trong bối cảnh tín dụng toàn nền kinh tế tăng trưởng mạnh. Theo Ngân hàng Nhà nước, tín dụng nền kinh tế đến ngày 25/3/2025 tăng 2,5% so với cuối năm 2024, với mức tăng 0,74% chỉ trong tuần từ 20/3 đến 25/3, tương đương hơn 115.000 tỷ đồng. Điều này cho thấy xu hướng sử dụng đòn bẩy tài chính không chỉ giới hạn trong thị trường chứng khoán mà còn lan tỏa trên toàn nền kinh tế.
Diễn biến dư nợ theo thời gian
Dư nợ cho vay thị trường chứng khoán ghi nhận chuỗi tăng trưởng liên tiếp qua tám quý, bắt đầu từ quý I/2023. Đáng chú ý, sự gia tăng này diễn ra ngay cả khi thị trường trải qua giai đoạn giằng co và thanh khoản giảm trong quý IV/2024. Điều này cho thấy nhu cầu sử dụng đòn bẩy tài chính không hoàn toàn phụ thuộc vào xu hướng thị trường, mà còn chịu ảnh hưởng từ các yếu tố như lãi suất thấp và nhu cầu vốn của doanh nghiệp.
3. Các công ty chứng khoán dẫn đầu về dư nợ cho vay
Top công ty có dư nợ lớn nhất
Trong quý I/2025, 10 công ty chứng khoán ghi nhận dư nợ cho vay trên 10.000 tỷ đồng, tăng thêm 2 công ty so với cuối năm 2024. Đáng chú ý:
-
- TCBS dẫn đầu với dư nợ vượt 30.000 tỷ đồng, trở thành công ty chứng khoán đầu tiên đạt cột mốc này.
- SSI cũng ghi nhận dư nợ trên 1 tỷ USD.
- Các công ty khác như VPS, VPBankS, MBS, KIS VN, Mirae Asset Việt Nam, Vietcap, VNDIRECT, và MBS đều có dư nợ trên 10.000 tỷ đồng, vượt xa giai đoạn đỉnh cao của thị trường năm 2021-2022.
Mức tăng trưởng dư nợ của các công ty tiêu biểu
-
- VPS ghi nhận mức tăng mạnh nhất, với dư nợ đạt hơn 18.300 tỷ đồng, tăng 5.800 tỷ đồng so với cuối năm 2024.
- SSI, TCBS, VPBankS, và KIS VN cũng có mức tăng hàng nghìn tỷ đồng.
- Ngược lại, một số công ty như Vietcap, Mirae Asset, và HSC thu hẹp hoạt động cho vay, phản ánh chiến lược quản trị rủi ro khác biệt giữa các công ty.
4. Nguyên nhân và động lực tăng trưởng dư nợ
Nhu cầu sử dụng đòn bẩy của nhà đầu tư cá nhân
Nhu cầu sử dụng margin của nhà đầu tư cá nhân tăng mạnh nhờ lãi suất cho vay giảm. Theo Ngân hàng Nhà nước, lãi suất cho vay bình quân giảm 0,4% so với cuối năm 2024, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư vay margin nhằm gia tăng lợi nhuận. Xu hướng này đặc biệt rõ nét trong bối cảnh thị trường chứng khoán có nhiều biến động, thúc đẩy nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội sinh lời.
Xu hướng “ngân hàng hóa” các công ty chứng khoán
Bên cạnh nhà đầu tư cá nhân, một phần lớn dư nợ margin đến từ hoạt động “margin deal” của cổ đông lớn và lãnh đạo doanh nghiệp. Theo ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó tổng giám đốc Công ty chứng khoán Kiến thiết Việt Nam (CSI), thị trường đi ngang cuối năm 2024 khiến nhà đầu tư khó tìm cơ hội, dẫn đến sự gia tăng margin deal để huy động vốn ngắn hạn. Các công ty chứng khoán, với thủ tục thế chấp cổ phiếu linh hoạt, đang đóng vai trò như “ngân hàng bóng” (shadow banking), cung cấp tín dụng thay thế cho các kênh ngân hàng và trái phiếu truyền thống.
Tăng vốn để mở rộng cho vay
Nhiều công ty chứng khoán đã tăng vốn để đáp ứng nhu cầu cho vay và hỗ trợ nghiệp vụ “non-prefunding” cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, theo Thông tư 68/2024/TT-BTC có hiệu lực từ 2/11/2024. Với làn sóng tăng vốn, thị trường có thể sớm chứng kiến thêm các công ty đạt dư nợ tỷ USD, củng cố năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu nâng hạng thị trường.
5. Mối quan hệ giữa dư nợ margin và biến động thị trường
Nhịp giảm sâu đầu tháng 4/2025
Dư nợ margin đạt kỷ lục ngay trước nhịp giảm mạnh của thị trường vào đầu tháng 4/2025. VN-Index mất hơn 220 điểm, rơi xuống dưới 1.100 điểm, mức đáy 15 tháng, với vốn hóa thị trường “bốc hơi” 1,2 triệu tỷ đồng. Tình trạng bán giải chấp (force sell) trên diện rộng khiến nhiều cổ phiếu giảm sàn, dù sau đó cầu bắt đáy giúp thị trường phần nào hồi phục.
Phiên giao dịch ngày 15/4 đánh dấu sự phá vỡ xu hướng tích lũy, với VN-Index chốt phiên 19/4 giảm 18,16 điểm (-1,52%) xuống 1.174,85 điểm. Tổng khối lượng giao dịch đạt hơn 1,07 tỷ đơn vị, giá trị 23.693,57 tỷ đồng, tăng 24% so với phiên trước, cho thấy mức độ biến động mạnh.
Ảnh hưởng của margin cao
Tỷ lệ đòn bẩy đạt mức cao nhất trong nhiều quý, làm gia tăng nguy cơ margin call và bán giải chấp khi thị trường giảm sâu. Áp lực bán từ các công ty chứng khoán để bảo vệ tài sản thế chấp có thể đẩy thị trường vào vòng xoáy giảm giá, như đã thấy trong giai đoạn đầu tháng 4/2025.
Tác động tích cực đến thanh khoản
Dù tiềm ẩn rủi ro, dư nợ margin cao góp phần cải thiện thanh khoản thị trường. Giá trị khớp lệnh bình quân trên HoSE đạt trên 18.000 tỷ đồng/phiên trong tháng 3/2025 và tiếp tục tăng mạnh trong tháng 4/2025, nhờ dòng tiền margin thúc đẩy giao dịch.
6. Rủi ro và triển vọng
Rủi ro từ dòng vốn margin
Theo các chuyên gia, một phần dòng vốn margin không chảy vào thị trường mà được sử dụng cho các mục đích khác, làm gia tăng rủi ro khi thị trường biến động tiêu cực. Tình trạng force sell có thể trở nên nghiêm trọng hơn nếu thiếu quản trị rủi ro hiệu quả.
Triển vọng tăng trưởng tín dụng
Dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế được dự báo tăng 4,39% trong quý II và 16,4% trong năm 2025, có thể vượt 16 triệu tỷ đồng ngay trong quý I hoặc đầu quý II/2025. Điều này tạo điều kiện cho các công ty chứng khoán tiếp tục mở rộng hoạt động cho vay.
Cơ hội từ “non-prefunding”
Nghiệp vụ “non-prefunding” cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài mở ra cơ hội nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. Các công ty chứng khoán cần đảm bảo dịch vụ thông suốt và tăng vốn để tận dụng cơ hội này, đồng thời nâng cao trải nghiệm cho nhà đầu tư quốc tế.
7. Kết luận
Dư nợ cho vay thị trường chứng khoán Việt Nam đạt kỷ lục 280.000 tỷ đồng trong quý I/2025, với dư nợ margin chiếm 273.000 tỷ đồng, phản ánh nhu cầu đòn bẩy tài chính ngày càng cao và xu hướng “ngân hàng hóa” của các công ty chứng khoán. Mặc dù góp phần cải thiện thanh khoản, mức margin cao tiềm ẩn rủi ro lớn khi thị trường biến động, như đã thấy trong nhịp giảm sâu đầu tháng 4/2025.
Với triển vọng tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ và cơ hội từ “non-prefunding”, dư nợ cho vay có thể tiếp tục tăng. Tuy nhiên, các công ty chứng khoán và cơ quan quản lý cần tăng cường quản trị rủi ro để đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.
