Lợi suất trái phiếu Chính phủ Hoa Kỳ kỳ hạn 10 năm đã chạm mức 4,48%, ghi nhận mức tăng hàng tuần lớn nhất kể từ năm 2001, trong khi lợi suất kỳ hạn 30 năm đạt 4,95%, đánh dấu mức tăng mạnh nhất kể từ năm 1982. Sự tăng vọt này đã gây ra làn sóng bán tháo trên thị trường trái phiếu toàn cầu, phản ánh những lo ngại ngày càng gia tăng về lạm phát, triển vọng kinh tế và khả năng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ duy trì lãi suất cao lâu hơn dự kiến. Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này và tác động sâu rộng đến thị trường tài chính cũng như đời sống kinh tế.
I. Diễn Biến Thị Trường Trái Phiếu Hoa Kỳ
Thị trường trái phiếu Hoa Kỳ đã trải qua những biến động đáng kể trong thời gian gần đây.
- Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm liên tục tăng, vượt ngưỡng 4% lần đầu tiên kể từ tháng 8/2024 và gần đây đạt mức 4,614%, cao nhất kể từ tháng 5/2024.
- Lợi suất kỳ hạn 30 năm cũng gây chú ý khi từng chạm 4,95% vào năm 2023 – mức cao nhất kể từ trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Đặc biệt, chỉ trong một phiên giao dịch gần đây, lợi suất kỳ hạn 30 năm đã tăng tới 25 điểm cơ bản, với tổng mức tăng trong tuần vượt 50 điểm cơ bản.
Những diễn biến này không chỉ giới hạn ở thị trường Hoa Kỳ mà còn lan tỏa ra toàn cầu, đẩy lợi suất trái phiếu tại các nền kinh tế lớn như Đức, Ý, Úc và Nhật Bản tăng mạnh. Ví dụ, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm của Đức đạt 3,211% – mức cao nhất kể từ năm 2011, trong khi lợi suất tương tự của Ý chạm 5,45%, cao nhất kể từ năm 2012.
II. Nguyên Nhân Đẩy Lợi Suất Trái Phiếu Tăng Cao
1. Dữ liệu kinh tế tích cực
Một trong những động lực chính thúc đẩy lợi suất trái phiếu tăng là các dữ liệu kinh tế mạnh mẽ từ Hoa Kỳ. Báo cáo việc làm tháng 9/2024 vượt xa kỳ vọng, với số lượng việc làm mới tăng đáng kể, củng cố niềm tin vào tăng trưởng kinh tế bền vững.
Karl Schamotta, Trưởng chiến lược thị trường tại Corpay Cross-Border Solutions, nhận định: “Dữ liệu việc làm mạnh, tăng trưởng ổn định và lạm phát giảm chậm hơn dự kiến khiến nhà đầu tư tin rằng Fed sẽ thận trọng hơn trong việc nới lỏng chính sách tiền tệ.”
2. Lo ngại lạm phát gia tăng
Biên bản cuộc họp tháng 5/2024 của Fed cho thấy các quan chức lo lắng về việc lạm phát không giảm như kỳ vọng. Một số mặt hàng và dịch vụ gần đây ghi nhận mức giá tăng đáng kể, làm dấy lên nghi ngờ về khả năng đạt mục tiêu lạm phát 2% trong ngắn hạn. Điều này khiến thị trường điều chỉnh kỳ vọng, dự đoán Fed sẽ duy trì chính sách thắt chặt lâu hơn.
3. Kỳ vọng về chính sách tiền tệ của Fed
Dù Fed đã cắt giảm lãi suất trong năm 2024, thị trường hiện chỉ kỳ vọng mức giảm khiêm tốn 0,25 điểm phần trăm trong các cuộc họp tháng 11 và 12/2024.
Neel Kashkari, Chủ tịch Fed khu vực Minneapolis, nhấn mạnh rằng ông cần thêm dữ liệu lạm phát tích cực trước khi ủng hộ cắt giảm lãi suất sâu hơn. Điều này làm tăng áp lực lên lợi suất trái phiếu, đặc biệt là các kỳ hạn dài.
4. Tác động từ thương chiến và chính trị
Lo ngại về chiến tranh thương mại leo thang, đặc biệt sau các động thái áp thuế quan mới, đã góp phần vào đợt bán tháo trái phiếu. Nhà đầu tư bắt đầu nghi ngờ về vị thế “trú ẩn an toàn” truyền thống của trái phiếu Chính phủ Hoa Kỳ khi lạm phát có nguy cơ tăng do các rào cản thương mại.
Bên cạnh đó, những diễn biến chính trị tại Mỹ, bao gồm khả năng thâm hụt ngân sách gia tăng, cũng làm tăng tâm lý bất an. Wall Street Journal nhận định rằng thị trường đang chuẩn bị cho những kịch bản chính trị bất ổn, như một “làn sóng đỏ” trong cuộc bầu cử sắp tới.
II. Tác Động Đến Thị Trường Tài Chính và Nền Kinh tế
1. Thị trường chứng khoán và trái phiếu toàn cầu
Lợi suất trái phiếu tăng cao đã gây áp lực lớn lên thị trường chứng khoán. Một phiên giao dịch gần đây chứng kiến chỉ số Dow Jones giảm mạnh sau khi mở phiên tăng gần 400 điểm, phản ánh tâm lý lo ngại về chi phí vay vốn tăng.
Sự biến động không dừng lại ở Hoa Kỳ mà lan sang các thị trường toàn cầu, đẩy lợi suất trái phiếu tại nhiều quốc gia phát triển lên mức cao kỷ lục và khiến hợp đồng tương lai trái phiếu tại châu Âu sụt giảm.
2. Ảnh hưởng đến đời sống người dân
Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm có mối liên hệ chặt chẽ với lãi suất các khoản vay tiêu dùng, như vay thế chấp, vay mua xe hay vay học tập. Lãi suất tăng cao kéo dài sẽ làm tăng chi phí vay vốn, ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của người dân và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Ngoài ra, các tài khoản hưu trí cũng chịu tác động tiêu cực do giá trái phiếu giảm khi lợi suất tăng. Năm 2022, chỉ số Bloomberg US Aggregate Bond đã mất 13% giá trị khi lợi suất trái phiếu tăng mạnh, và kịch bản tương tự có thể tái diễn.
3. Áp lực lên thị trường tài chính toàn cầu
Sự tăng vọt của lợi suất trái phiếu Hoa Kỳ đã kích hoạt làn sóng bán tháo trên thị trường toàn cầu, làm gia tăng biến động. Các nhà đầu tư phải điều chỉnh danh mục để đối phó với chi phí vốn cao hơn, trong khi các ngân hàng trung ương khác cũng đối mặt với áp lực điều chỉnh chính sách để ổn định thị trường nội địa.
III. Triển Vọng Thị Trường Trái Phiếu
Kỳ vọng về chính sách của Fed
Thị trường hiện đánh giá xác suất 50/50 rằng Fed sẽ giảm lãi suất vào tháng 12/2024. Nhà đầu tư dự báo lãi suất quỹ liên bang sẽ giảm xuống khoảng 3,8% vào cuối năm 2025, thấp hơn 0,75% so với hiện tại.
Tuy nhiên, Bank of America nhận định Fed có thể trì hoãn việc cắt giảm lãi suất đến tháng 6/2025, tùy thuộc vào diễn biến lạm phát và các chính sách kinh tế mới.
Sức ép từ phát hành trái phiếu
Nhu cầu phát hành trái phiếu Chính phủ đang tăng mạnh trên toàn cầu. Tại Việt Nam, Kho bạc Nhà nước được giao huy động 500.000 tỷ đồng trong năm 2025, gấp 1,7 lần năm 2024. Tương tự, Hoa Kỳ cũng đối mặt với áp lực phát hành lớn để tài trợ thâm hụt ngân sách, có thể đẩy lợi suất trái phiếu lên cao hơn nếu nguồn cầu không theo kịp.
IV. Kết Luận
Sự tăng vọt của lợi suất trái phiếu Hoa Kỳ là tín hiệu cho thấy những biến động lớn đang diễn ra trong thị trường tài chính toàn cầu. Các yếu tố như dữ liệu kinh tế tích cực, lo ngại lạm phát, kỳ vọng chính sách tiền tệ và bất ổn thương mại-chính trị đang định hình xu hướng này. Tác động của lợi suất tăng không chỉ giới hạn trong thị trường tài chính mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống người dân và nền kinh tế thực.
Trong thời gian tới, nhà đầu tư cần theo dõi sát sao các chỉ số kinh tế, đặc biệt là lạm phát và thị trường lao động, cùng với các diễn biến chính trị và thương mại quốc tế. Vị thế “trú ẩn an toàn” của trái phiếu Chính phủ Hoa Kỳ đang bị thử thách, đòi hỏi các chiến lược đầu tư linh hoạt và đa dạng hóa danh mục để thích nghi với môi trường lãi suất biến động mạnh.
