Trong bối cảnh Mỹ áp mức thuế 104% lên hàng hóa Trung Quốc, Bắc Kinh không hề tỏ ra nao núng mà ngược lại, thể hiện thái độ cứng rắn và kiên định. Đây không chỉ là phản ứng trước chính sách thương mại của Mỹ, mà còn là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm củng cố vị thế cường quốc toàn cầu của Trung Quốc. Bài viết này phân tích ba lý do chính giải thích sự thay đổi trong lập trường của Trung Quốc và những tác động tiềm tàng đối với trật tự thế giới.
1. Khẳng Định “Giấc Mộng Trung Hoa” Trên Trường Quốc Tế
“Giấc mộng Trung Hoa” từ lâu đã vượt khỏi phạm vi khẩu hiệu nội bộ để trở thành kim chỉ nam cho chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Chủ tịch Tập Cận Bình, trong bài diễn văn nhậm chức năm 2013, từng nhấn mạnh rằng sự phục hưng dân tộc vĩ đại đồng nghĩa với việc xây dựng một Trung Quốc thịnh vượng, tràn đầy sức sống và mang lại hạnh phúc cho người dân. Ông khẳng định ba trụ cột để hiện thực hóa giấc mơ này: con đường phát triển riêng, tinh thần dân tộc và sức mạnh đoàn kết.
Cuộc chiến thương mại với Mỹ hiện nay đã trở thành cơ hội để Trung Quốc chứng tỏ quyết tâm bảo vệ lợi ích quốc gia và nâng tầm ảnh hưởng toàn cầu. Trước mức thuế 104% của Mỹ – bao gồm 20% thuế hiện hành, 34% thuế đối ứng và 50% thuế bổ sung – Bắc Kinh tuyên bố sẽ “đáp trả quyết liệt” thay vì nhượng bộ. Bộ Thương mại Trung Quốc thậm chí cam kết “chiến đấu đến cùng”, đồng thời cáo buộc Mỹ “bắt nạt kinh tế” và gây bất ổn cho nền kinh tế toàn cầu.
Thái độ này phản ánh sự chuyển mình trong tư duy chiến lược của Trung Quốc: từ chính sách “giấu mình chờ thời” sang giai đoạn sẵn sàng đối đầu để khẳng định vị thế. Như ông Tập Cận Bình từng ví von: “Trung Quốc là một con sư tử đang ngủ. Khi nó tỉnh giấc, cả thế giới sẽ rung chuyển.”
2. Mở Rộng Ảnh Hưởng Qua BRICS và Sáng Kiến Vành Đai Con Đường
Để củng cố vị thế toàn cầu, Trung Quốc đang tích cực mở rộng ảnh hưởng thông qua các liên minh kinh tế và chính trị, nổi bật là khối BRICS và Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI). Tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS 2023, khối này đã kết nạp thêm năm thành viên chính thức gồm Ai Cập, Ethiopia, Iran, UAE và Saudi Arabia (Argentina sau đó rút lui). Với gần 50% dân số thế giới và hơn 33% nền kinh tế toàn cầu, BRICS ngày càng trở thành đối trọng quan trọng với các tổ chức do phương Tây dẫn dắt.
Sự mở rộng của BRICS không chỉ nâng cao vị thế kinh tế mà còn gia tăng ảnh hưởng chính trị của Trung Quốc. Giáo sư Zhu Jiejin từ Đại học Fudan nhận định rằng mô hình quản trị bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau của BRICS chính là yếu tố thu hút các quốc gia tham gia. Bên cạnh đó, Sáng kiến Vành đai Con đường tiếp tục mở rộng mạng lưới hợp tác kinh tế, kết nối Trung Quốc với hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ, từ đó gia tăng sự phụ thuộc của các nước đang phát triển vào Bắc Kinh.
3. Thể Hiện Sức Mạnh Kinh Tế và Quyết Tâm Tự Chủ
Trung Quốc không chỉ phản ứng thụ động mà còn chủ động triển khai các biện pháp kinh tế để đối phó với sức ép từ Mỹ, đồng thời tăng cường khả năng tự chủ.
Chiến Lược Điều Chỉnh Tỷ Giá Đồng Nhân Dân Tệ
Một trong những công cụ quan trọng là chính sách tỷ giá hối đoái. Theo Reuters, vào ngày 7/4/2025, tỷ giá NDT/USD đã chạm mức 7,3165 – mức thấp nhất kể từ tháng 1/2025. Việc phá giá đồng nhân dân tệ được xem là biện pháp giảm thiểu tác động của thuế quan Mỹ, hỗ trợ xuất khẩu. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) vẫn duy trì sự ổn định tương đối so với đồng USD để tránh gây bất ổn nội tại, như nhận định của ông Ken Cheung, chuyên gia tại ngân hàng Mizuho.
Lợi Thế Độc Quyền Đất Hiếm
Trung Quốc còn sở hữu “vũ khí” chiến lược là sự thống trị thị trường đất hiếm toàn cầu, với 60% sản lượng khai thác và 90% sản lượng tinh chế. Đất hiếm – 17 nguyên tố thiết yếu trong sản xuất công nghệ cao như chất bán dẫn, nam châm công nghiệp và pin năng lượng – mang lại cho Trung Quốc lợi thế cạnh tranh lớn. Từ tháng 12/2023, Bắc Kinh đã siết chặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ chế biến đất hiếm, khẳng định đây là tài nguyên chiến lược thuộc sở hữu nhà nước.
Kết Luận: Trung Quốc Và Tầm Nhìn Định Hình Lại Trật Tự Thế Giới
Quyết định không nhún nhường của Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại với Mỹ là biểu hiện của một chiến lược dài hạn nhằm thay đổi trật tự toàn cầu. Thông qua việc hiện thực hóa “Giấc mộng Trung Hoa”, mở rộng BRICS và BRI, cùng với việc tận dụng sức mạnh kinh tế nội tại, Trung Quốc đang xây dựng một hệ thống đối trọng với trật tự do Mỹ dẫn dắt.
Trong bối cảnh thế giới ngày càng phân cực, Trung Quốc không còn chấp nhận vai trò thứ yếu. Sự đối đầu kinh tế với Mỹ không chỉ là cuộc chiến thương mại mà còn là cuộc đua ảnh hưởng toàn cầu, báo hiệu một kỷ nguyên mới nơi cạnh tranh Mỹ-Trung sẽ định hình cấu trúc quyền lực thế giới trong nhiều thập kỷ tới.
