Warren Buffett, biểu tượng đầu tư vĩ đại nhất thế kỷ 20 và 21, từng nói: “Học từ sai lầm của bản thân là tốt. Học từ sai lầm của người khác còn tốt hơn.” Trong 25 năm đầu sự nghiệp, ông đã trải qua không ít “cú ngã đau đớn” để đúc kết những nguyên tắc đầu tư bất hủ. Dưới đây là câu chuyện về những sai lầm lớn nhất của Buffett và bài học mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng có thể áp dụng.
Chiến Lược “Cigar Butt”: Sai Lầm Từ Tư Duy Giá Rẻ
Ở giai đoạn đầu, Buffett theo đuổi chiến lược “Cigar Butt” (đầu lọc xì gà) – mua các công ty giá rẻ, chất lượng thấp với hy vọng khai thác chút giá trị còn sót lại. Ông ví von những doanh nghiệp này như điếu xì gà đã qua sử dụng: dù chỉ còn một hơi cuối, nó vẫn có thể đáng giá nếu nhặt được miễn phí. Tuy nhiên, thực tế chứng minh chiến lược này tiềm ẩn nhiều hạn chế.
Berkshire Hathaway: Sai Lầm Nguồn Gốc Thành Công
Năm 1962, Buffett bắt đầu mua cổ phiếu Berkshire Hathaway, một công ty dệt may đang suy thoái, vì giá thấp hơn giá trị tài sản ròng. Ý định ban đầu là thanh lý để kiếm lời. Nhưng sau khi bị CEO Seabury Stanton “lật kèo” trong một thỏa thuận mua lại cổ phần, Buffett tức giận gom đủ cổ phần kiểm soát và sa thải Stanton. Kết quả? Ông mắc kẹt với một doanh nghiệp không có triển vọng.
Trong thư gửi cổ đông năm 1989, Buffett thừa nhận: “Sai lầm đầu tiên của tôi là mua Berkshire. Tôi biết ngành dệt may không còn tương lai, nhưng vẫn bị cuốn hút bởi mức giá rẻ.” Ông ước tính sai lầm này khiến ông mất cơ hội đầu tư trị giá 200 tỷ USD – vốn hóa của Berkshire vào năm 2010 nếu nguồn lực được phân bổ đúng hướng.
Hochschild Kohn: Lặp Lại Bài Học Cũ
Sau Berkshire, Buffett tiếp tục mua Hochschild Kohn, một công ty bán lẻ tạp hóa ở Baltimore, với lý do tương tự: giá rẻ so với tài sản ròng và đội ngũ quản lý tốt. Tuy nhiên, mô hình kinh doanh yếu kém khiến khoản đầu tư này thất bại. Sau 3 năm, ông thoát ra với mức giá gần bằng giá mua – một kết quả “may mắn” nhưng không tạo ra giá trị đáng kể.
Dexter Shoe Co.: Thảm Họa Tài Chính
Năm 1993, Buffett chi 433 triệu USD mua Dexter Shoe Co., một công ty giày tưởng chừng phát đạt. Nhưng sự cạnh tranh từ giày nhập khẩu giá rẻ đã khiến Dexter sụp đổ. Điều tệ hơn là ông dùng cổ phiếu Berkshire thay vì tiền mặt để thanh toán. Trong thư gửi cổ đông năm 2014, Buffett gọi đây là “thảm họa tài chính xứng đáng ghi vào sách kỷ lục Guinness.”
Bài Học Cốt Lõi: Chất Lượng Hơn Giá Rẻ
Từ những thất bại này, Buffett rút ra hai nguyên tắc đầu tư kinh điển:
- “Thời gian là bạn của doanh nghiệp tốt, kẻ thù của doanh nghiệp tệ”:
Một công ty chất lượng cao sẽ tăng trưởng giá trị nội tại theo thời gian nhờ mô hình kinh doanh bền vững. Ngược lại, doanh nghiệp kém chỉ làm lộ rõ vấn đề và xói mòn lợi nhuận nếu kéo dài thời gian nắm giữ. - “Mua doanh nghiệp tuyệt vời với giá hợp lý hơn là doanh nghiệp tệ với giá hời”:
Buffett học được rằng chạy theo giá rẻ mà bỏ qua chất lượng nội tại là con đường sai lầm. Ông nói: “Mua một công ty tuyệt vời với giá hợp lý tốt hơn nhiều so với mua một công ty bình thường với giá tuyệt vời.”
Vai Trò Của Charlie Munger: Điểm Ngoặt Tư Duy
Charlie Munger, cộng sự thân cận của Buffett, chính là người giúp ông thay đổi tư duy. Munger thuyết phục Buffett từ bỏ chiến lược “đầu lọc xì gà” để tập trung vào các doanh nghiệp “ngoại hạng” – những công ty có lợi thế cạnh tranh bền vững và tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
Thương vụ mua See’s Candies năm 1972 là minh chứng rõ ràng. Dù trả giá cao hơn thói quen, Buffett và Munger nhận ra giá trị thực sự nằm ở thương hiệu mạnh và khả năng sinh lời ổn định. Đây là bước ngoặt đưa Berkshire Hathaway sang triết lý đầu tư hiện đại.
Tầm Quan trọng Của Mô Hình Kinh Doanh Và Quản Lý
Buffett kết luận rằng hai yếu tố quyết định thành công của một khoản đầu tư là:
- Mô hình kinh doanh vượt trội: Doanh nghiệp cần lợi thế cạnh tranh bền vững, khả năng sinh lời cao, không chỉ dựa vào tài sản ròng.
- Đội ngũ quản lý xuất sắc: Dù quản lý giỏi đến đâu, họ không thể cứu một mô hình kinh doanh yếu kém. Buffett ví von: “Một tay đua giỏi chỉ tỏa sáng trên con ngựa khỏe.”
Thừa Nhận Sai Lầm: Bài Học Cuối Cùng
Buffett nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thừa nhận và sửa sai kịp thời. Ông viết trong thư gửi cổ đông năm 2025: “Sai lầm lớn nhất là trì hoãn việc sửa sai. Vấn đề không tự biến mất, chúng cần được giải quyết.” Với nhà đầu tư cá nhân, điều này có nghĩa là sẵn sàng cắt lỗ khi lý do đầu tư ban đầu không còn giá trị.
Áp Dụng Trong Thời Đại Hiện Nay
Những bài học từ 25 năm đầu tiên của Buffett vẫn mang tính thời sự:
- Ưu tiên chất lượng: Tìm kiếm doanh nghiệp có mô hình kinh doanh bền vững thay vì chạy theo giá rẻ.
- Kiên nhẫn: Xem thời gian là đồng minh của những khoản đầu tư tốt.
- Linh hoạt: Thừa nhận sai lầm và điều chỉnh kịp thời.
Như Peter Lynch từng học từ Buffett: “Bán cổ phiếu tốt và giữ mã kém giống như cắt hoa để tưới cỏ dại.” Triết lý này nhắc nhở chúng ta: thành công trong đầu tư không nằm ở mức giá ban đầu, mà ở giá trị dài hạn mà doanh nghiệp mang lại.
